Córki Gór | Autor: Anna Jörgensdotter

Saga rodzinna ze Skandynawii. Realistyczna, surowa, zmuszająca do przemyśleń, naznaczona szwedzkimi krajobrazami i realiami. Niczym kolaż złożona z wielu historii tworzących prawdziwie ambitną, ciekawą i intrygującą prozę. „Córki gór" szwedzkiej pisarki, publicystki i redaktorki, Anny Jörgensdotter zaskoczyły mnie swoim uniwersalizmem i aktualnością, doskonałym portretem psychologicznym bohaterów i prostym językiem, który porusza do głębi, bo opowiada o rzeczach bliskich każdemu człowiekowi niezależnie od tego, pod jaką szerokością geograficzną żyje. Książkę wydano w Szwecji w 2009 roku i wyróżniono prestiżową nagrodą literacką im. Ivara-Lo Johannssona, lecz dopiero w marcu 2012 ukazała się w naszym kraju.

Bohaterami tej powieści jest pięcioro rodzeństwa Steenów z niewielkiego miasta Sandvikien w Szwecji: Karin, Sofia, Emilia, Otto, Edwin. Każde z nich jest inne, ma odmienne plany i marzenia, każde ma też swoją trudną historię do opowiedzenia. Łączy ich brak wiary i niezbyt wesołe dzieciństwo. Ich pogmatwane losy i niełatwe decyzje składają się na treść tej książki.

Karin jest ukochaną córką tatusia, Frederika (mającego problemy z alkoholem i swymi dziećmi, których poza Karin nie znosi), radosną, kreatywną, lubianą w towarzystwie, żyjącą w związku z zakochanym w niej do szaleństwa Maxem, której życie dość niespodziewanie się zakończy... Sofia świetnie jeździ na nartach, ma odwagę zamiast nudnego, przeciętnego Miltona, wybrać na męża przystojnego Arvida, który jednakże pokaże swoje prawdziwe oblicze dopiero po ślubie i sprawi, że dziewczyna nie raz pożałuje swego wyboru... Emilia kocha swój rower i szefa Zakładów Wełnianych, w których pracuje; jest zamknięta w sobie, wierzy w ludzi, ale postrzega się ją jako nudną, samotną, dziwną... Otto jest najmłodszym dzieckiem państwa Steenów, marzy o karierze cyrkowca, chce dużo podróżować, żyje w związku z Niemką, Barbarą Schmidt, co w okresie drugiej wojny światowej budzi kontrowersje... Edwin zaś jest oczkiem w głowie mamusi, sypia potajemnie ze starszą od siebie kobietą i mieszka w domu szalonego Frassego, pełnym tajemnic jak on sam...

Annie Jörgensdotter udało się stworzyć powieść zawierającą w sobie wiele problemów, dotyczących przedstawicieli różnych grup wiekowych i społecznych. Na przykładzie córki Karin, Lillemor, mamy okazję przyjrzeć się problemom nastolatek – pierwsze miłości, pożądanie płci przeciwnej, inicjacja seksualna, coraz większa swoboda wśród młodzieży, konflikty z rodzicami w wieku dojrzewania to zagadnienia charakterystyczne dla tej grupy wiekowej. Problem niechcianej ciąży, będącej powodem do wstydu, a nawet aborcji i jej konsekwencje w wieku późniejszym, to kolejna poruszana tu kwestia. Ból odczuwany podczas porodu, trudy karmienia piersią, problem osamotnienia kobiety w połogu, zawężenia horyzontów, braku perspektyw czy depresji poporodowej to tematy związane z omawianą tu szeroko rolą kobiety. Matka, Aina Steen, zamartwia się, jakimi żonami będą jej córki, bo jedynie w zamążpójściu dostrzega szansę na szczęście w życiu osobistym swych dzieci (nie dziwi zatem, że Sofia przyznaje otwarcie, iż zadaniem żony jest wyglądanie męża, by podać mu obiad, kiedy wróci z pracy...). Napomknięty zostaje także problem związków mężczyzn ze starszymi kobietami czy uczuć rodzących się w miejscu pracy.
Cała historia dzieje się oczywiście w konkretnych realiach czasowych – między rokiem 1938 a 1958, ale mimo ich rangi, autorka więcej miejsca poświęca psychologii. Wojnę wspomina się tu przy okazji. Max i Karin bardzo się kochają, ale boją się, że wybuchnie wojna i zginą (opis tej sytuacji jest prosty, aczkolwiek bardzo sugestywny), Milton czasem wspomina Hitlera, a Svarten choć panuje niepisana umowa, by nie mówić o wojnie, opowiada o niemieckich transportach i szarych kartkach cenzury. Sofia zapamiętała Niemcy w ten sposób: dymiące zgliszcza, szary, ciężki pył i krzyczące kobiety, które uciekają przed bombowcami, trzymając pod pachą niemowlęta jak poduszki. Dalej pojawiają się także białe autobusy wiozące więźniarki z Ravensbrück, naloty bombowców, zatapiane okręty czy śmierć Hitlera. To akcenty wojenne. Później na światło dzienne wychodzą poglądy polityczne bohaterów: Hugo jest syndykalistą, Arvid staje się radnym z ramienia Partii Prawicowej, zaś Edwin nosi czerwoną różę w klapie marynarki będąc zwolennikiem socjaldemokratów, a gdy kupuje sobie telewizor, przyciąga rodzinę i mieszkańców miasteczka do siebie niczym magnes. W tym późniejszym okresie czuć przemiany w mieście, zapach nowych budynków, nowoczesności, widać także metamorfozy bohaterów.

W tej książce figury są zwyczajne jak każdy z nas. Często zajmują się rzeczami nudnymi, a Anna Jörgensdotter od ich opisów nie stroni (jak np. zmywanie naczyń i układanie ich na suszarce, budowa stoku narciarskiego, itd.). Próżno szukać tu herosów czy osób posiadających jakieś wyjątkowe zdolności. Wiele tu wątków, ogrom materiału do przemyśleń i możliwości odnalezienia w nich własnych problemów. Trudno w tych kilkunastu zdaniach opisać, jakie emocje wywołała we mnie ta książka. Trzeba ją po prostu przeczytać, bo imitując pozornie nudne życie rodzeństwa Steenów, Jörgensdotter stworzyła powieść, niosącą ze sobą ogromny ładunek emocjonalny studzony surowym klimatem i trybem życia swoich szwedzkich bohaterów. Oryginalnie, ciekawie, z pasją – po prostu pięknie.

"Jestem wpleciona w Twoją opowieść"

Skandynawskie sagi od kilku stuleci cieszą się niesłabnącą popularnością, a zainteresowanie i zachwyt, jakie budzą w dzisiejszych czasach dorównują temu, jakie wywoływały na dworach dumnych jarlów i pod strzechami wojowniczych wikingów.

Rodzinne opowieści o heroicznej walce z przeciwnościami losu, życiowych tragediach, ziemskich radościach - jednym słowem o dramatycznych ludzkich losach rozgrywające się w surowej scenerii dzikiej, skandynawskiej przyrody i na tle gwałtownych przemian społeczno - obyczajowych oraz doniosłych wydarzeń historycznych, splatają się ze sobą niczym barwne nici układające się w splot kilimu nieodmiennie intrygując kolejne pokolenia słuchaczy i czytelników.

Również i ja dałam się porwać urokowi jednej z tych nostalgicznych, życiowych, pełnych prostoty historii. Powieść Anny Joergensdotter zatytułowana "Córki gór" skupia się na losach piątki rodzeństwa wywodzącego się z niewielkiej szwedzkiej osady Norrby. Rozgrywająca się w przeciągu dwudziestu lat - od 1938 do 1958 roku - historia potomstwa Ainy i Fredrika Steenów opowiada o ich zmaganiach z życiem, próbach odnalezienia własnego miejsca w świecie, dążeniu do szczęścia, które jednak wciąż im umyka - być może za sprawą odziedziczonej po rodzicach bierności i rezygnacji przejawiających się w bezwolnym poddawaniu się nurtowi życia...

Najstarszy syn Steenów, Edwin, jest zamkniętym w sobie samotnikiem, w którego duszy niczym cierń tkwi wspomnienie tragicznie utraconej miłości; nawet upływ czasu nie jest w stanie ukoić jego bólu. Ciekawy świata Otto pragnie wyrwać się z pogrążonej w marazmie wsi, której duszna atmosfera działa na niego przygnębiająco, poznać szeroki świat. Marzy o zawodzie marynarza, ostatecznie żeni się z elegancką Niemką Barbarą - odważna decyzja zważywszy na czasy i polityczne nastroje Szwedów.

Sofia to uzdolniona narciarka, jednak niedoceniana w tej zdominowanej przez mężczyzn dyscyplinie sportu. Odrzucając miłość nieśmiałego i wrażliwego Miltona wychodzi za mąż za Arvida, co okazuje się jej życiowym błędem. Emilia to romantyczna marzycielka, którą pochłania platoniczne uczucie do dyrektora fabryki. Kiedy boleśnie przekonuje się o tym, że rzeczywistość nie dorównuje jej marzeniom, niespełnione uczucie przerzuca na siostrzenicę Lillemor.

Wesoła i radosna Karin to ulubienica ojca, promyk słońca wśród posępnego rodzeństwa. Wkrótce po ślubie z Maksem rodzi córeczkę, ale umiera w połogu. Zrozpaczony Max nie potrafi pokochać małej Lillemor, co dramatycznie odbija się na jej psychice i dalszych losach...

"Córki gór" to przejmująca, porażająca swoją prostotą i naturalnością saga rodzinna koncentrująca się na losach trzech sióstr i ich najbliższych, z którymi łączą je skomplikowane i wieloznaczne relacje. Codzienną monotonię ich zupełnie zwyczajnej egzystencji przeplatają barwne akcenty ważkich wydarzeń stanowiących kamienie milowe ich życia. Intrygującą areną tych życiowych zmagań jest sytuacja polityczna Szwecji w przededniu wybuchu II wojny światowej, ponura wojenna rzeczywistość, a także przemiany społeczno - obyczajowe tuż po jej zakończeniu. Niby nic takiego, a jednak leniwa narracja i wysmakowany urok po spartańsku surowego stylu charakterystycznego dla skandynawskich sag oraz zwyczajność prostych, niewyszukanych słów, skrywają zadziwiającą głębię i wieloznaczność treści stanowiących o prawdziwej wartości tej powieści. Nie uświadczycie tu patosu, wielkich słów i gwałtownych uczuć - dzięki temu dramatyzm losów bohaterów jest bardziej wyrazisty, wyczuwalny intuicyjnie, podskórnie; nienarzucający się, a przez to odczuwalny głębiej i mocniej. Niespieszną akcję idealnie obrazującą jednostajność i szarzyznę codziennego życia urozmaicają epizody wyznaczające jego rytm, które w istotny sposób nie tylko podtrzymują, ale tez potęgują nasze zainteresowanie fabułą. Opowieść niepostrzeżenie wsącza się w nasze myśli i sferę emocji, nie pozwala o sobie zapomnieć i pozostać obojętnym na jej dyskretny, subtelny urok.

Polecam "Córki gór" tym z Was, którzy potrafią docenić surowe, naturalne piękno skandynawskich sag oraz odnaleźć cząstkę własnych doświadczeń w pogmatwanych, dramatycznych losach ich dumnych, melancholijnych bohaterów.