Zbrodnia W Operze | Autor: Katarzyna GacekGaja GrzegorzewskaJoanna JodełkaJanusz OnufrowiczRobert OstaszewskiAlek RogozińskiAnna RozenbergMaciej SiembiedaGrzegorz SkorupskiBartosz Szczygielski

  „Dziesięciu gryzipiórków kiedyś teatr zwiedzać miało …”

 Ten cytat to tylko początek rymowanki z jednego z opowiadań tej antologii, którego autorką jest Gaja Grzegorzewska. Przywodzi ona od razu myśl klasykę Agathy Christie „Dziesięciu Murzynków”, chociaż sam nie wiem, czy nie powinno się używać tytułu, który został - zgodnie z poprawnością polityczną - zmieniony na „I nie było już nikogo”.

Oprócz Gai Grzegorzewskiej swoje opowiadania zamieścił dziesięciu znanych autorów literatury gatunkowej: Alek Rogoziński, Maciej Siembieda, Anna Rozenberg, Bartosz Szczygielski, Joanna Jodełka, Robert Ostaszewski, Katarzyna Gacek, Grzegorz Skorupski oraz Janusz Onufrowicz. Miejscem, które łączy wszystkie opowiadania jest budynek Teatru Wielkiego, który mieści trzy teatry- Operę Narodową, Polski Balet Narodowy i Teatr Narodowy. Oczywiście nie tylko sam budynek jest tutaj elementem spajającym całość, jest nim również tytułowa zbrodnia.

Skoro mamy dziesięciu autorów to możemy się spodziewać, że każde opowiadanie będzie napisane w innym stylu i każde będzie miało swój niepowtarzalny klimat. I tak mamy tu kryminał retro, kryminał z czasów PRL, klasyczny kryminał oraz opowiadanie SF.

Autorom w bardzo umiejętny sposób udało się oddać klimat panujący w trakcie przedstawienia nie tylko tam, gdzie sięga wzrok widzów, ale także za kulisami. Zabierają nas w miejsca na co dzień niedostępne dla zwykłego człowieka takie jak garderoby aktorów lub pomieszczenia techniczne. Bardzo to zachęca do zwiedzenia budynku teatru, jeśli nadarzy się taka okazja, na przykład podczas dni otwartych.

Bardzo lubię krótką formę jaką są opowiadania, gdyż stawia wysokie wymagania pisarzom. Często pozwala poznać styl pisania danego autora i zachęcić do sięgnięcia po pełnowymiarowe książki. W Polsce ta forma pisania nie jest na razie mocno spopularyzowana, ale na szczęście antologii z różnych gatunków literackich pojawia się na rynku coraz więcej, co mnie osobiście bardzo cieszy.

Często można spotkać się z opinią, że takie antologie nie mają sensu. Zarzuca się im, że opowiadania są nierówne, że autorzy są źle dobrani itp. Moim zdaniem właśnie to jest zaleta. Czytelnik otrzymuje dużą różnorodność stylów, może je z łatwością porównać i wybrać coś, co odpowiada mu najbardziej.

Spośród opowiadań zamieszczonych w „Zbrodni w operze” mnie osobiście najbardziej przypadło do gustu to zatytułowane „Klucz” napisane przez Macieja Siembiedę. Jak to zwykle bywa u tego pisarza historia jest oparta na faktach. Jego bohaterem jest polska wersja porucznika Colombo, który działa za czasów Polski Ludowej. Kapitan Andrzej Florczakprowadzi śledztwo w sprawie znalezionych woperze zwłokciężarnej młodej kobiety. Podejrzanych jest kilku pracowników opery, w tym gwiazdor operowy, a także ojciec dziecka. Ostatecznie śledczy ustala imię sprawcy, więc znalezieni go wiąże się z mrówczą pracą przetrząsania danych osobowych bez użyci współczesnych narzędzi takich jak komputerowe bazy danych. W końcu mozolna dłubanina przynosi efekty.

  „Zbrodnia w operze” to zbiór opowiadań wielu poczytnych autorów „kryminalistów”, którzy w tymże zbiorze kreują fabułę wokół opery – jako budynku, miejsca sztuki, strefy muzyki i aktorstwa. Bohaterami są tutaj pracownicy opery, aktorzy, śpiewacy, a także wielbiciele arii operowych. Każdy z autorów ma swój pomysł na kreację, ale ważnym elementem jest tutaj także tytułowa „zbrodnia”, która się wydarza w różnych okolicznościach i czasie. Dlatego też spokojnie można tę pozycję książkową zaliczyć do gatunku kryminału/sensacji.

Dziwnym trafem tytuł zbioru nawiązuje do bardzo znanej operetki „Zbrodnie w operze”, napisanej przez Jacquesa Offenbacha. Operetka ta, z francuskiego tytułu "Les brigands" (Bandyci), została po raz pierwszy wystawiona w Paryżu w 1869 roku. Akcja operetki obraca się wokół przygód rozbójników, ich miłosnych perypetii oraz konfliktów. Jest to dzieło o charakterze humorystycznym, pełne dynamicznej muzyki i zabawnych sytuacji. Offenbach w swoich operetkach często eksplorował tematykę kryminalną i przygód, łącząc ją z elementami romansu i komedii. "Zbrodnie w operze" jest jednym z najbardziej udanych przykładów tego stylu. Z powodu zaczerpniętej tematyki, może bez liczenia wątków komediowych, rzeczywiście w operetce, jak i zbiorze opowiadań możemy doszukać się punktów wspólnych.

Opera nieodłącznie związana jest ze zbrodniami. Wiele sztuk realizuje ten motyw, dlatego też nic dziwnego, że polscy pisarze sięgnęli po taką kontaminację. Warto w tym momencie wspomnieć między innymi o "Rigoletto" Giuseppe Verdiego, która opowiada historię tytułowego jesterka, którego córkę porwano i zgwałcono. W dramatycznym finale Gilda ginie z ręki mordercy wynajętego przez Rigoletta, lub o Macbeth" Giuseppe Verdiego, która inspirowana sztuką Williama Shakespeare'a opowiada historię ambitnego lorda, który zabija króla, by samemu przejąć tron. Morderstwo króla i jego konsekwencje stanowią kluczowy wątek opery. To tylko niektóre przykłady oper, które zawierają tematykę morderstwa. W sztuce operowej zbrodnie często służą jako narzędzie do rozwijania napięcia, ukazywania konfliktów moralnych lub przedstawiania dramatycznych wydarzeń.

Opowiadania „Zbrodni w operze” czasami korzystają z konwencji śmierci dziejącej się na scenie, ale ważna staje się także otoczka – osoby pracujące przy wystawianiu sztuk i sami widzowie. Teksty jednak nie są równe i utrzymane na tym samym poziomie. Warto przeczytać „Carmen” Katarzyny Gacek, „Wysokie C” Janusza Onufrycza, czy „Zbłąkana” Joanny Jodełki. Reszta na tle tych wymienionych wydaje się być przeciętna, jednak przeczytanie ich nie będzie raczej stratą czasu. Szkoda jedynie tej wspomnianej nierówności, która psuje odbiór całości całego dzieła.

Biorąc pod uwagę inne dzieła literackie, które wcześniej powstały i mają podobne zaplecze tematyczne, te wspomniane wypadają w całości blado. Mam porównanie, szczególnie, że jakiś czas temu przeczytałam inne dzieła skupiające się na tej tematyce. Między innym było to „The Phantom of the Opera" Gastona Leroux. Ta klasyczna powieść opowiada historię tajemniczego upiora zamieszkującego podziemia Paryskiej Opery, który zakochuje się w młodej śpiewaczce Christine. Morderstwa i tajemnice kryjące się w operze stanowią kluczowe elementy fabuły. Ta pozycja trzyma napięcie, nie daje chwili oddechu. W zestawieniu z opowiadaniami „Zbrodnia w operze” jest majstersztykiem, klasyką gatunku, gdzie opera jest tłem budzącym grozę i strach.

Warto także wspomnieć tu o „The Angel's Mark" Swana Morrisona. Ta powieść kryminalna przenosi czytelnika do świata opery w Londynie w XVIII wieku, gdzie dochodzi do serii brutalnych morderstw. Główny bohater, lekarz medycyny sądowej, próbuje rozwiązać zagadkę tych zbrodni. Powieść Swana Morrisona jest kunsztowna, buduje tajemnicę za tajemnicą, zaciekawia człowieka. Zbiór polskich tekstów niestety nie dorównuje tejże powieści poziomem.

Czy warto przeczytać „Zbrodnię w operze? Mimo wszystko tak. Są tu dobre smaczki, mogące się spodobać wielbicielom kryminałów. Nie oczekujmy jednak cudów, teksty te są dobre, ale nie rewelacyjne!