Czary Szatana | Autor: Grigorij Kanowicz

  Są takie książki, obok których nie można przejść obojętnie, są tacy autorzy, których słowa przelane na papier odciskają swój ślad na duszy. Taką powieścią z pewnością są dla mnie "Czary szatana" Grigorija Kanowicza. To lektura, która skradła mi serce, a jednocześnie sprawiła, że łzy płynęły same ze wzruszenia. Jest to dla mnie kwintesencja literatury pięknej, która nie tylko posługiwać ma się pięknym słowem, ale wzbudzać emocje i pobudzać do refleksji. Wszystko to znajdziecie w prozie Kanowicza.

Przyznam, że zupełnie nie spodziewałam się po tej książce tak ogromnego ładunku emocjonalnego, jak lektura ta wywołała. Nie znałam Autora, a tym bardziej nie miała pojęcia, że „Czary szatana” to integralna część większego cyklu - wielkiej sagi Żydów litewskich. Może nawet lepiej, że tej wiedzy wcześniej nie miałam, gdyż pewnie brak znajomości wcześniejszych powieści zniechęciłby mnie do czytania, a tak nie wiedząc nic o książce i jej autorze podeszłam do niej z otwartością laika. Dzięki temu dałam się zaprowadzić do fascynującego świata wykreowanego przez Grigorija Kanowicza, do stworzonego przez niego małego, litewskiego miasteczka Miszkine, położonego gdzieś na pograniczu różnych światów, w przeddzień nadchodzącego w nim końca świata jaki jest czas wojennej zawieruchy i związanych z tym prześladowań ludności Żydowskiej.  

A wszystko zaczyna się dość niepozornie. Danuta-Hadassa, gojka, przybywa do rodziny swego męża, by tam wśród żydowskiej  gminy szukać dachu nad głową dla siebie i dla swego syna. Tu przyjęta przez krewnych męża, u boku swego teścia zaczyna pełni ważną rolę w  która odgrywa niezwykle ważną rolę w tej społeczności – wraz z teściem, a później z synem będzie sprawować w opiece nad żydowskim cmentarzem, śledząc jednocześnie losy jej bliskich i innych mieszkańców wioski w czasie następującej niemieckiej napaści na ziemie litewskie. Jak potoczą się jej losy, jakich wyborów dokona zarówno ona, jak i jej syn tego nie zdradzę. To co warto jednak podkreślić, to fakt, że jej postać ma symboliczne znaczenie - uosabia ona związek między światem żydowskim a światem chrześcijańskim, co stwarza interesujący kontekst do eksploracji różnych kultur i światopoglądów. Kanowicz mistrzowsko kreuje psychologiczny portret Danuty-Hadassy, ukazując jej wewnętrzne konflikty i ewolucję jej charakteru. W podobny sposób Autor buduje też pozostałe postaci tak żydowskiej społeczności jak Jankowa, Eliszewe, czy Gedali Bankweczera, jak i litewskiej – w osobach Czeslawosa, Juozasa, czy Prane. Każde z nich jest bohaterem wyrazistym i wielowymiarowym, który niesie za sobą odrębną historię.

Kolejnym istotnym aspektem książki jest oddanie realiów funkcjonowania społeczności Żydowskiej w okresie przedwojennym i w trakcie wojny, kiedy rozpoczynają się prześladowania Żydów, do tej pory stanowiących integralną część społeczności. Miasteczko Miszkine, które staje się małym centrum świata dla jego mieszkańców, jest nie tylko przestrzenią geograficzną, ale także metaforycznym miejscem, które skupia różnorodne historie, pragnienia i marzenia bohaterów, a także miejsce ich upodlenia i odarcia z czci i godności. Autor buduje niesamowicie bogaty i wielowymiarowy świat, pełen barwnych postaci, które są zarówno wyrazistymi indywidualnościami, jak i godnymi  reprezentantami swojego narodu i kultury.

Jednym z unikalnych aspektów tej części sagi jest sięganie po bogactwo tkwiące w tradycji żydowskiej. Grigorij Kanowicz w swojej twórczości nawiązuje do mitów, legend i mądrości Żydów, tworząc opowieść, która jest zarówno epicką sagą, jak i głęboką medytacją nad duchowością i historią tego narodu.