Prawda Półostateczna | Autor: Philip K. Dick

  Najtrudniejsze w czytaniu prozy Philipa K. Dicka jest zrozumienie, że obecnie bliżej nam do rzeczywistości, którą on opisywał niż do rzeczywistości, w której żył. Chociaż nie wszystkie elementy mogą się zgadzać, a niektóre mogą wydawać się jeszcze nadto przerysowane, to im częściej sięgam po jakiś tytuł z jego bogatego repertuaru, dochodzę do wniosku, że zbliżamy się do tych realiów. Dlatego książki tego pisarza bywają bardziej smutne i poruszające niż rozrywkowe, ale niemniej jednak uważam, że trzeba po nie sięgać.

Tym razem mój wybór padł na „Prawdę półostateczną”. Wydano ją w 1964 roku i została oparta na powstałym ponad dziesięć lat wcześniej opowiadaniu „The Defenders”. W powieści przedstawione zostały losy ludzkości w bliżej nieokreślonej przyszłości. Pod koniec XX wieku rozpętała się III Wojna Światowa pomiędzy dwoma supermocarstwami, ale na polach bitwy ścierają się roboty. Wkrótce część społeczeństwa zostaje zapędzona pod ziemię, gdzie mają budować armię „blaszaków”, gdzie bombarduje się ich materiałami propagandowymi. Wmawia im się, że wojna cały czas trwa. Prawda jest jednak zgoła inna: skończyła się wiele lat temu, a na powierzchni zamieszkuje obecnie sama elita.

Tak jak w wielu powieściach Philipa K. Dicka widać tutaj widmo Zimnej Wojny i strach przed ZSRR. Wojna toczona między dwoma supermocarstwami? Broń jądrowa? To pokazuje największe lęki Amerykanów z połowy XX wieku. Jednak w „Prawdzie półostatecznej” jest jeszcze drugie dno, które pokazuje, jak łatwo jest podzielić społeczeństwo. Społeczności, które zamieszkują podziemia, są traktowani jako obywatele drugiego sortu. Nawet jeśli wyjdą na powierzchnię, są tłoczeni w gettach, podejmując się najgorszych prac. Tymczasem przedstawiciele elity mogą budować własne wille i cieszyć się wolnością. Chociaż jest to proza science-fiction, to trudno nie odnieść wrażenia, że nie ma w tym nic „fantastycznego”. Świat od zawsze dzielił się na biednych i bogatych, tych, którzy rządzą i tych, którzy są rządzeni.

Dick ma jednak to do siebie, że swoim pisarskim talentem potrafi otwierać oczy nawet na sprawy, tak oczywiste. „Prawda półostateczna” zmusza nas do refleksji nad funkcjonowaniem społeczeństwa kastowego. Zaczynamy się zastanawiać, czy gdybyśmy zostali przeniesieni do świata z książki, trafilibyśmy pod ziemię, czy dane by nam było żyć na powierzchni? A w końcu zaczynamy doceniać wolność, którą nam dano.

Powieść Dicka to także idealny obraz państwa autorytarnego. Pisarz bardzo dobrze przedstawia mechanizmy władzy, a jeszcze lepiej pokazuje działania propagandystów. Jeden z bohaterów, Adams, jest twórcą przemówień, które lider wygłasza z telewizora, mamiąc obywateli. Dzięki opisowi jego pracy mamy idealny wgląd w to, jak działa manipulacja. A przede wszystkim możemy zobaczyć, jak łatwo jest manipulować społeczeństwem. W „Prawdzie półostatecznej” opisane są nagrania, które tłumaczyły nowy układ świata. Pomimo niedociągnięć czy nawet rażących błędów tłum był w stanie uwierzyć w jego treści, biorąc swój los za przesądzony.

Nie zdziwię więc pewnie nikogo, kiedy powiem, że książka Philipa K. Dicka to prawdziwa perełka science-fiction, jak zresztą większość, co wyszło spod jego ręki. Tak jak inne jego powieści, pokazuje nam świat, w którym żaden z nas nie chciałby żyć. Pisarz mówi tym samym: zróbcie wszystko, aby do tego nie doprowadzić. Choć wizja walczących robotów i śmiercionośnego pyłu w atmosferze wydaje nam się mało realna, to wizja dzielenia społeczeństwa w tak drastyczny sposób już mniej.