Odporność Umysłu | Autor: Andy Norman

 “Uwzględnienie korzyści bez uwzględniania kosztów jest nieodpowiedzialne.”

 Książka “Odporność umysłu” autorstwa A. Normana została wydana w tym roku - w 2023, w wydawnictwie Zysk i S-ka. Autor porusza zagadnienia związane z zakaźnymi ideami i pasożytami umysłu. Jako, że z wykształcenia jest filozofem dokonuje rozrachunku z różnymi prądami myśli filozoficznej. Poddaje również w wątpliwość postulaty każdej z omawianych “dróg”. Jak może sugerować tytuł publikacji - Norman porównuje umysł ludzki do układu odpornościowego. Tym samym dzięki tej trafnej metaforze może lepiej rozjaśnić czytelnikom swój punkt widzenia i wskazać odpowiadające temu analogie. Choć podzielam zdanie Stevena Pinkera (profesor psychologii z Uniwersytetu Harvarda): “Wyśmienity pomysł na książkę: oryginalny, kontrowersyjny i na czasie” !” to lektura książki pt.“Odporność umysłu” nie była sielanką i sprawiła mi wiele problemu, ale o tym napiszę kilka słów później.

Przechodząc już do samego omówienia treści w szczegółach to przedmowę do książki napisał sam - wspomniany wcześniej - Steven Pinker, więc liczyłem na świetną, błyskotliwą literaturę! Nawiązuje on w przedmowie do dwóch katastrof XXI wieku, mianowicie pandemii Covid-19 oraz …prezydentury Donalda Trumpa! Tutaj trafne spostrzeżenie, że złe idee rozprzestrzeniają się jak choroba zakaźna, więc warto zadbać o odporność naszych umysłów. Norman opowiada o nowej dziedzinie, którą nazwał immunologią poznawczą, która ma za zadanie chronić człowieka przed fałszywymi i krzywdzącymi przekonaniami. Chce zaszczepić w nas i zachęcić do krytycznego myślenia i ciągłego podważania, oczywiście odpowiednio to argumentując. Musimy być świadomi, że jako istoty społeczne jesteśmy podatni na sugestie innych i ulegamy wielu błędom poznawczym (błąd potwierdzenia, rozumowania interesownego, samowolności przekonań oraz błędu utopionych kosztów). Możemy więc nawet nieświadomie ulegać manipulacjom innych. Ciekawym zagadnieniem jest również to, co wykazali psycholodzy - mianowicie, że jesteśmy oportunistami i skłaniamy się ku takim argumentów, które dla nas, w danej sytuacji są wygodniejsze. Autor radzi, że musimy mieć się na baczności ponieważ wiele złych idei umyka naszej uwadzę i naszym mechanizmom obronnym poprzez duże podobieństwo do sensownych idei. Tutaj świetne porównanie do zjawiska mimikry (upodabnianie się do innych), które wykorzystuje wiele organizmów w świecie zwierząt.

Przechodząc do podsumowania to pomysł na napisanie książki o zakaźnych ideach w dobie wszechobecnych fake newsów, clickbaitów czy manipulacji z różnych źródeł jak najbardziej trafny i jest to publikacja bardzo potrzebna. Jednak biorąc pod uwagę filozoficzne wykształcenie autora oraz sposób i język zawarty w tej publikacji to jestem zdania, że książka mogłaby być napisana bardziej przyjaznym i przystępnym językiem. Mianowicie nie wszyscy mają wykształcenie z dziedziny nauk społecznych i nie wszyscy muszą znać nomenklaturę z tego zakresu. Bardzo brakowało mi czasami wyjaśnienia niektórych pojęć (np. leseferyzm), niestety autor o tym nie pomyślał, nad czym ubolewał. Między innymi poprzez to właśnie lektura była dla mnie momentami przytłaczająca, ponieważ Norman coraz bardziej zapędzał się w swoich filozoficznych rozważaniach. Z racji mojego ścisłego umysłu z trudnością nadążałem z rozumieniem wielu tych humanistycznych rozważań. To była ciężka przeprawa, bowiem tematyka religijności czy polityka nigdy nie jest tematem łatwym. Jeszcze jeden zarzut na koniec - w wersji ebook niektóre zdania nie zaczynały się wielką literą.

Na plus zasługuje to, że autor w pigułce przekazał na kartach publikacji przekrój przez główne filozoficzne nurty. Pokazał ich zalety i wady oraz wytknął błędne i ograniczające przekonania. Nie jest to lektura łatwa do zrozumienia, zawiera wiele zawiłości, jednak myślę, że warto przez to przebrnąć i wyrobić sobie własne zdanie na temat. Każdy z nas jest przecież inny, każdemu podoba się co innego. Mnie osobiście nauczyła tego, żeby nie wierzyć we wszystko co myślę.

“Jeśli potraktujecie swój umysł jak wiadro pełne kamieni szlachetnych, stanie się on składowiskiem przypadkowych, zadufanych opinii. Traktujcie umysł jak reflektor do przeszukiwania ciemności”.