Czarna Droga | Autor: Ewa Anna Michalska

       Spróbuję zmierzyć się z kontynuacją książki „Całe złoto Lowenstadt” Ewy Anny Michalskiej bez znajomości losów bohaterów pierwszego tomu. Od pierwszych zdań przypadł mi do gustu styl, w jakim książka została napisana. Prosty, komunikatywny i bardzo żywy, idealnie pasujący do rejwachu tuż powojennej Łodzi, która przygarniała do siebie całe wagony powracających z tułaczki łodzian i wszystkich, którzy zatrzymywali się tutaj na chwilę, przejazdem, będąc w drodze do rodzinnych domów.

       Ludzie przybywają w różnym stanie, najczęściej wymęczeni, ale też schorowani, z poobozową traumą i pustką w oczach. Na dworcu korzystają z pomocy medycznej, z posiłku i jadą dalej. Bohater powieści, Janek zwany Zajączkiem z powodu swojej zajęczej wargi, krząta się, pomagając i planując swoją najbliższą przyszłość.

       Nie był to czas romantyczny, o nie, choć każdy wracał do domu z nadzieją w sercu, to nie mógł mieć pewności, ani kogo z bliskich, ani czy sam dom zastanie. Wszędzie anarchia i samowolka, której niecierpliwego, zaczepnego ducha autorka bardzo sugestywnie oddała, pokazując przy tym całą brutalność ówczesnej rzeczywistości, gdzie na ulicach leżały jeszcze zwłoki Polaków, Niemców i Rosjan, a człowiek spode łba, nerwowo zerkał na drugiego człowieka, nie wiedząc, czego może się po nim spodziewać. „Ciągle działo się coś, co ludziom zamykało usta. Ktoś nagle trafiał do więzienia lub znikał bez wieści. Wciąż słychać było strzały, pojawiały się i znikały dziwne postaci. Działy się takie rzeczy, że ludzie zaciskali powieki i udawali, że nic nie widzą. Rankiem człowiek nie wiedział, czy dotrwa do wieczora, a wieczorem modlił się, by przetrwać noc, bo zdarzały się i napady i rabunki. Jedni mówili, że to akowcy, inni, że zwykli rabusie, a prawdą było, że każdy miał jakąś broń, jakieś potrzeby i ludzie się bali.”

       Być może sceny rozstrzelania całych grup więźniów (najprawdopodobniej większość oskarżona była o związki z prześladowaną AK) w lesie i chowania ich po cichu w masowych, bezimiennych grobach nie robiłyby aż tak piorunującego wrażenie, gdyby nie świadomość prawdziwości tych wydarzeń, o czym upewniają nas zdjęcia zamieszczone na końcu książki.

       Zastanawiacie się pewnie, ci, którzy są po lekturze pierwszego tomu, czy drogi Janka i jego psychopatycznego ojca, Bolesława, przetną się i tutaj… owszem, i radzę trzymać nerwy na wodzy, bo przebrnięcie przez to, śledzenie ich relacji, nie będzie przeżyciem łagodnym, to raczej mocna jazda bez trzymanki. Wiadomo, że zło jest silne i sprytne, potrafi dobrze ustawić się w każdej sytuacji, w każdym reżimie, i raczej znajdzie się po stronie oprawców niż ofiar.

       Jako rodowita łodzianka traktuję tę książkę dodatkowo jeszcze jako przewodnik po ulicach powojennej Łodzi. Te wszystkie nazwy ulic: Piotrkowska, Zielona Żeromskiego, i wielu innych wymienionych w tekście, będących świadkami brutalnych wydarzeń opisanych w książce, pozostały z nami do dzisiaj. Tutaj nasi bohaterowie ukrywali się, kochali, tęsknili, byli męczeni na przesłuchaniach… to nimi jeździł tramwaj „43” prowadzony przez motorniczego Janka. Okazuje się, że zamiast fikcji mamy tu historię wyjętą z przeszłości, a niektórzy z jej uczestników żyją i mogą potwierdzić jej prawdziwość. Autorka ją sfabularyzowała, dodała dialogi, jednak cała dramaturgia, tragizm przeżyć i ogrom ludzkiej podłości oddała wiernie.

       Potrafiła opisać wszystko z odpowiednim stopniowaniem napięcia, z ekspresją i obrazowością, a dynamiczna akcja i wątek uczuciowy sprawiają, że trudno nam oderwać się choćby na moment od książki, tak jest zajmująca. W zasadzie stanowi dobry materiał na scenariusz filmowy, gdyż i wątek miłości, i konspiracji, i zemsty są tutaj doskonale zbilansowane, przy czym nie wolno nam zapomnieć o wyrazistych bohaterach, do których nie sposób odczuwać obojętności. Jednych lubimy i im szczerze kibicujemy z przejęciem, inni budzą naszą odrazę i chcemy, by ponieśli zasłużoną karę… Czyż nie taka właśnie jest rola i zadanie dobrej literatury?

  Nakładem Wydawnictwa Księży Młyn ukazała się właśnie powieść Ewy Anny Michalskiej, pt. „Czarna droga”. Książka ta stanowi sobą bezpośrednią kontynuację powieści „Całe złoto Löwenstadt”, która miała premierę w 2021 roku. Tym samym też mamy przyjemność poznać tu dalsze losy kilkorga mieszkańców przedwojennej Łodzi, którym przyszło poznać zarówno gorzki smak nieszczęśliwej miłości, jak i równie gorzki smak wielkich, historycznych przemian tej części Europy.

 Oto czas powojnia, gdy miliony Polaków wracają do swoich domów, gdy próbują odbudowywać zgliszcza, gdy poszukują bliskich, z którymi dane było im się rozstać w wojennej zawierusze. W takiej rzeczywistości znajduje się również dobrze nam znany Janek „Zajączek”, który przebywa w wyniszczonej Łodzi. I tak też dane mu będzie poznać „opiekę” nowej socjalistycznej władzy, odkryć smak miłości, jak i wreszcie kolejny raz spotkać się z bliskim - w tym ze znienawidzonym ojcem...

 Książka ta stanowi sobą znakomite, inteligentne i w mej ocenie jak najbardziej udane połączenie obyczajowej powieści z sensacją, kryminałem i historycznym dramatem. Z jednej strony mamy tu codzienność powojennego życia, z trudem zdobycia pieniędzy, pożywienia, bezpiecznego lokum, opresyjną polityką władzy i najprawdziwszą nędzą, na czele..., z drugiej zaś zwykłe, ludzkie namiętności z porywami serca, zazdrością, gniewam i żalem w tle. I to właśnie z tej mieszanki jawi się nam naprawdę intrygująca, wartościowa i mająca wiele do przekazania, literatura.

 To również książka dobrze napisana, na stronach której przewijają się i przenikają wzajemnie wątki obyczajowe z sensacyjnymi, tak by zawsze było ciekawie, zaskakująco, porywająco. To także realizm kreacji bohaterów i ich losów, gdzie szczęście i dramat zazwyczaj się ze sobą równoważą, ukazując prawdę o losie człowieka. Wreszcie autorka prowadzi tu relację w niezwykle inteligentny sposób, by umiejętnie budować napięcie, nie zdradzać za szybko nazbyt wiele oraz sprawiać, że wierzymy w każdą ze scen, w każde z opisanych wydarzeń, w każdy z dialogów. 

 Bardzo duże wrażenie wywarł na mnie ukazany tu obraz tamtej dawnej Łodzi i okolic. To powojenna, trudna, gorzka, spowita ciężarem komunistycznego terroru rzeczywistość, w którą po prostu się wierzy. I na tym tle bardzo realistycznymi wydają się również ukazane losy zwykłych ludzi, którzy mimo tak wielu problemów i kłopotów walczyli o każdy kolejny dzień - dla siebie i swoich bliskich. To niezwykły klimat, koloryt i szczegółowa wędrówka po jakże pięknym mieście Łodzi.

 W mej opinii powieść ta może zaintrygować bardzo szerokie grono odbiorców, gdyż znajdą tu dla siebie coś zarówno sympatycy dobrej powieści obyczajowej, fani mocnych dramatów historycznych, jak i miłośnicy sensacyjno-kryminalnych klimatów. I to wydaje się też dużym atutem tego tytułu, iż kryje on w sobie znacznie więcej literackich obliczy, aniżeli mogłoby się to nam początkowo wydawać.

Spotkanie z tą powieścią było dla mnie czasem pełnym emocji, niezwykłych doznań i naprawdę silnych przeżyć. Było także znakomitą rozrywką, która pozwoliła zapomnieć mi o codzienności, gdy oto udałam się za sprawą tej lektury w fascynującą podróż w czasie. I oczywiście wskazaną jest znajomość pierwszej części tego cyklu, gdyż w ten sposób odnajdziemy się szybciej w fabule tej książki i wyniesiemy z tego spotkania z nią, znacznie więcej.

Słowem podsumowania – powieść Ewy Anny Michalskiej, pt. „Czarna droga”, to rzecz interesująca, dobrze napisana i mająca wiele do zaoferowania. I dlatego też z jak największym przekonaniem polecam i zachęcam was do sięgnięcia po ten tytuł.