Leśne Morze | Autor: Igor Newerly

  W zrozumieniu Leśnego morza kluczowe jest przedstawienie sylwetki jej autora i genezy powstania powieści. Igor Neverly (lub Igor Abramow) to pisarz i redaktor mający na koncie takie tytuły, jak Pamiątka z Celulozy, czy Zostało z uczty bogów. Zanim związał się z piórem przeszedł obozy na Majdanku, Auschwitz, Bergen – Belsen. Był stolarzem, szklarzem, myśliwym, urzędnikiem państwowym i członkiem komunistycznej PZPR. Człowiek nietuzinkowy, który doświadczenia i ciekawość świata zawarł na kartach niniejszego wydania. Dzięki Wydawnictwu MG, które zawsze dba o wysoki poziom swoich publikacji, czytelnik otrzymuje solidnie oprawiony tom, starannie wyedytowany i uwspółcześniony. Bowiem pierwotna wersja pojawiła się na rynku na początku lat sześćdziesiątych. Dodatkowym plusem jest otwierająca nota przygotowana przez Wydawnictwo, w której nakreślono historię Chin. Z uwzględnieniem dat wydarzeń i postaci biorących w nich udział. Dla lepszej orientacji w materiale czytelnik otrzymuje przypisy pomocnicze, wyjaśniające i uzupełniające podstawowe informacje.

Leśne morze to historia trochę autobiograficzna, trochę reporterska i trochę poetycka. Bohater – Wiktor Domaniewski jest polskim maturzystą, który nie dość, że traci rodziców, to konflikt chińsko – japoński w czasie II wojny światowej odbiera mu dodatkowo wolność. Zmuszony do ucieczki schronienie znajduje w mandżurskiej puszczy szu – hai, czyli tytułowym leśnym morzu. I tak naprawdę od tego momentu zawiązuje się właściwa akcja i przygoda. Neverly, posługując się klasyczną polszczyzną, oddaje całe bogactwo przyrody. Za pomocą plastycznego języka, szczegółowych, zbliżonych do dokumentaryzmu, opisów zilustrował więzi łączące człowieka z naturą. Ale nie tylko. Bowiem oprócz relacji z przetrwania w trudnych warunkach, śmierci czyhającej na każdym kroku, prezentacji zwyczajów myśliwskich odnaleźć można tutaj tematy transcendentne.

Jaką wartość ma życie, miłość, wiara? Jaki sens ma strach, ból, samotność i tęsknota? Newerly w swojej książce wkracza również na ścieżkę patriotyczną. Przywołuje tutaj akcenty polskie, chińskie i japońskie. Porównując te skrajnie różne narodowości i mentalności. Od perspektywy ogólnej przechodzi do bardziej szczegółowej, mikroskopijnej. Przedmiotem obserwacji czyni pojedynczego człowieka. Postać tragiczną, na miarę romantycznych bohaterów. W ciekawy ale i miejscami patetyczny sposób Neverly zaprezentował proces dorastania młodego człowieka. Jak w każdej społeczności z perspektywy antropologii kultury mamy klasyczny przykład prób inicjacyjnych, podczas których chłopiec staje się mężczyzną z przypisaną sobie rolą: łowczego, wojownika, mędrca. Tematy uniwersalne. I mądry przykład, jak być człowiekiem wyzwolonym a nie zniewolonym.

Książkę otwiera obszerny opis mandżurskiej przyrody. Drgają i kolory, i emocje. Zapowiadają przygodę niczym w serii o Tomku Wilmowskim Alfreda Szklarskiego. Ten sam klimat egzotyki i tęsknoty za krajem. Te same rozterki, fascynacje i dramaty niezależnie od położenia geograficznego i narodowości. Neverly akcentuje także pełen szacunku stosunek wobec rodziców, ale i dzikich zwierząt potraktowanych z antropomorficzną estymą (przykładem ustępy o tygrysie Wangu, alter ego głównego bohatera). Nie brakuje anegdot i wspomnień, nawet tych utrzymanych w baśniowym klimacie. Mniej lub bardziej głębokich przemyśleń. Cennym źródłem wiedzy o drugim człowieku i samym sobie są rozmowy toczące się między „zesłańcami”.

„Człowiek nareszcie uwolni się od prymatu materii” – takie myślenie życzeniowe nawiązujące do komunistycznych teorii dobrobytu również pojawiają się na kartach Leśnego morza.

I chociaż wydawałoby się, że to typowo męski świat, Neverly oddaje głos kobietom. Na przykład Aszyche…

       Igor Newerly, autor niezapomnianych powieści, w których równie dużo prawdy, co i fikcji, jednak tak pięknie pisanych, że uwierzyć chciałoby się we wszystko. Dzisiaj nikt chyba już tak nie pisze, łącząc akcję z przepięknym opisem dzikiej, najczęściej wschodnioazjatyckiej przyrody, która była mu szczególnie bliska.

       Akcja „Leśnego morza” rozgrywa się w Mandżurii w burzliwych czasach wojny japońsko-chińskiej. Nie wiem, czy gdzieś natrafiłam na bardziej organoleptyczne wizualizacje mandżurskiej tajgi, owego szu-chai, morza drzew o różnej jaskrawości zieleni, sprawiających wrażenie nieprzebytych, nie mających początku ani końca, wiecznych i niezniszczalnych. Wokół rozpościerają się „mchy skrzące się jeszcze szronem, a dalej falowała już zieleń bezmierna, gdzieniegdzie poprzerzynana korytem potoków i rzek, mieniąca się wszystkimi odcieniami. Ciemna, uboga zieleń wysokogórskiej kosodrzewiny, nieco żywsza – modrzewia i sosny, soczysta – cedru, orzecha i dębu, jasna – jodły, brzozy, korkowca…” Oglądamy to szumiące, falujące, pachnące bogactwo z lotu ptaka oczami orłosępa, i z doły, wzrokiem ludzkim, bystrym, odbijającym tę zieloność w tęczówkach.

       Młody Wiktor Domaniewski, po zdaniu egzaminów gimnazjalnych, przyjeżdża do domu i widzi, że… domu nie ma, spalony do cna. Matka, trafiona w brzuch, umiera mu na rękach. Ojciec, wywieziony przez Japończyków do obozu, trudno jednak o jakąkolwiek nadzieję, gdyż „Z Pingfanu nikt nie wraca.” Tam dokonuje się nieludzkich eksperymentów na więźniach.

       Tak oto zaczyna się przedwczesna i wymuszona okolicznościami dorosłość Wiktora oraz jego wędrówka przez „leśne morze”. Wędrówka w rozpaczy, w poszukiwaniu siebie, bo „Kim jest właściwie z mową zruszczoną, z duszą schińszczoną, nikomu niepotrzebny (…)”

       Mamy kwiecień 1939 roku, lada moment rozgorzeje wojna. Tutaj jednak jesteśmy od niej daleko. Wiktorowi bardziej zagrażają Japończycy i mandżurska policja, którzy są przekonani, iż on również, jak jego rodzice, jest w posiadaniu informacji o tajemniczej broni biologicznej i tajnej jednostce 731, która ją testuje.

       Tak więc Wiktor, chcąc nie chcąc, musi zniknąć w ostępach dzikiej tajgi i zostać myśliwym, by przeżyć, choć jednocześnie ma świadomość bycia zarazem zwierzyną, której tropem idą prześladowcy.

       Fascynująca jest ta książka, zarówno jeśli chodzi o warstwę przygodową, dość mocno rozbudowaną, jak i tę historyczną, dla ułatwienia przybliżoną nam przez wydawnictwo na samym wstępie. Bo i któż z nas wie coś więcej na temat wojny japońsko-chińskiej, którą wkrótce przykryły dymy II wojny światowej. Mnie najbardziej urzekła strona literacka, stylistyczna powieści. Autor czyni rośliny i zwierzęta pełnoprawnymi bohaterami powieści. W końcu tajga to ich dom, były tam pierwsze, na długo przed człowiekiem. Dlatego nie patrzą nań przyjaźnie, wiedzą, co to strzelba, jej widok zawsze skłania do ucieczki. Jednak obserwują człowieka bardzo uważnie, z pełną obaw ciekawością. Czy los pięknej, rosłej tygrysicy, biegnący równolegle do drogi Wiktora, przetnie się z jego losem w jakimś momencie? A może jej postać jest tutaj symbolem?

       „Leśne morze” to powieść wielowymiarowa, traktująca o historii mało nam znanej i o Polakach – patriotach, mających w niej swój udział. A także o odwiecznej łączności człowieka z naturą, ich wzajemnym od siebie czerpaniu, o przyjaźni i odwadze. Mimo, ze powstała 70 lat temu, nie widać tego po niej, czyta się ją znakomicie, wręcz smakuje ten opisowy, pełen barw styl, te opisy wyzwalające wyobraźnię. Dajemy się autorowi prowadzić i zaskakiwać, w dodatku sprawia to nam niesłychaną przyjemność.

  "Leśne morze" Igora Newerly to poruszająca opowieść osadzona w trudnych czasach II wojny światowej, w tajemniczej i surowej scenerii mandżurskiej tajgi. Powieść przenosi czytelnika w tajemniczy świat, gdzie natura jest panem prawa, a życie zależy od umiejętności przetrwania w tym surowym środowisku. Książka skupia się przede wszystkimna losach głównego bohatera, Wiktora Domaniewskiego.

Akcja rozpoczyna się od momentu, w którym bohater znajduje w domu ranną matkę, która umiera na jego oczach. Sprawcami zbrodni okazują się japońscy żołnierze. Wiktor zabija kilku z nich i ratuje życie Rosjaninowi Ałsufjewowi, którego żołnierze prowadzą na śmierć. Po ucieczce przed japońską okupacją północnych Chin, Wiktor znajduje schronienie w dzikich obszarach Szu-hai.

Autor wspaniale ukazuje kontrast między pięknem natury a brutalną rzeczywistością wojny. Mandżurska tajga, zwana "leśnym morzem", staje się zarówno miejscem ucieczki, jak i areną walki o przetrwanie. Przyroda jest tu surowa, nieprzewidywalna i sprawia, że życie jest walką o przetrwanie. Newerly doskonale oddaje tę atmosferę, wykorzystując bogaty język opisu, który pozwala czytelnikowi wczuć się w niezwykłe otoczenie.

Centralnym elementem powieści są postacie, które Wiktor spotyka w Szu-hai. Łowcy, myśliwi i inni zbiegowie stanowią ciekawy przekrój ludzi próbujących przetrwać w tym trudnym miejscu. Ich historie, marzenia i walka tworzą bogaty wachlarz postaci, które wchodzą w interakcje i wpływają na losy głównego bohatera. Przemijający czas wojny, okrucieństwo japońskich okupantów i spokój leśnego otoczenia tworzą napięcie, które trzyma czytelnika w napięciu. Narracja oparta na przemijających sezonach i zmieniającym się krajobrazie dodaje głębi i autentyczności opowieści.Mimo młodego wieku bohater dźwiga na barkach ogromny ciężar, który nie raz jest dla niego bardzo ciężki.

Wiktor Domaniewski to postać tragiczna, posiadająca wszelkie cnoty: siłę, dobroć, męskość, ale również rozdarcie wewnętrzne. Jego decyzje niosą za sobą ofiary i rezygnację z czegoś, co jest mu bliskie. W tym leśnym morzu bohater przeżywa wszystko po raz pierwszy, z chłopca staje się mężczyzną, wybitnym wojownikiem i strategiem. Przechodzi też przez pierwsze i kolejne zakochania.

Ważnym tematem "Leśnego morza" jest relacja człowieka z naturą. Przyroda jest tu nie tylko tłem, ale również obiektem szacunku i nauki. Bohaterowie muszą przestrzegać reguł i zrozumieć, jak funkcjonować w symbiozie z tym surowym środowiskiem, co przynosi im szansę na przetrwanie. Koncepcja Szu-hai jako miejsca, gdzie prawo natury wydaje się przeważać nad prawem ludzkim, dodaje powieści unikalnego charakteru. Wprowadza to elementy przyrody jako ważnego uczestnika opowieści, co może być fascynujące dla czytelników zainteresowanych przyrodą i ekologią.

Jedną z mocnych stron książki jest także zdolność autora do kreowania atmosfery i emocji. Czytelnik przenosi się w głąb tajgi, odczuwając zarówno piękno otaczającej przyrody, jak i niepewność związaną z przetrwaniem bohaterów. Dodatkowo poruszony temat – historia polskich emigrantów w Chinach stanowi wyróżnik tej powieści na tle innych. Historia ta, dla Polaków wydaje mi się bardzo nieznana i nieporuszana.

Podsumowując, "Leśne morze" to wciągająca opowieść osadzona w tle wojennych wydarzeń, która skupia się na siłach natury i ludzkiej woli przetrwania. Igor Newerly umiejętnie łączy historię głównego bohatera z pięknem i brutalnością otaczającej go tajgi, tworząc pełnokrwistą i emocjonalnie głęboką powieść.Opowieść ta może być postrzegana również jako alegoria życiowa, w której bohaterowie odzwierciedlają aspekty ludzkiego doświadczenia.