Kafka Dzień Po Dniu | Autor: Stach Reiner

 Publikacja ta układa się niczym mandala. Z poszczególnych ziarenek piasku; słów, myśli, powstaje niepowtarzalny wzór. Idąc tropem Julio Cortazara Kafkę dzień po dniu można odczytywać od dowolnego miejsca, punktu w czasie. Stach Reiner stworzył dzieło życia. Swojego i swojego bohatera. Po raz pierwszy – odmalowując kompletną sylwetkę Franza Kafki. Po raz drugi – pracując nad zebraniem materiałów i ich opracowaniem ponad trzydzieści lat. Dzięki temu czytelnik ma pewność, że otrzymana rozprawa wykładowcy uniwersyteckiego i redaktora naukowego jest rzetelnym studium poświęconym wywołanemu pisarzowi.

Podtytuł książki głosi: Dokumentacja wszystkich listów, dzienników i zdarzeń i to zobowiązuje do metodycznego, obiektywnego spojrzenia. Drobiazgowości posuniętej do granic pedantyzmu buchaltera. I początkowo ta pokaźnych rozmiarów pozycja, mająca blisko sześćset stron, wzmocniona siłą twardej oprawy, lekko onieśmiela. Ale Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, jak zawsze podejmuje ambitne wyzwania i porusza tematy ważkie, często reportażowe, z pogranicza literatury, czy nauk społecznych.

Tym razem centralny temat to kalendarium życia i twórczości Franza Kafki, które nie ogranicza się do zwykłego wyliczenia dat i zdarzeń, ale – dzięki licznym przypisom – stanowi ciekawy rys epoki. Należy podkreślić, że autor w zadziwiająco płynny sposób przechodzi od twórczość i pracy Kafki, przez jego zainteresowania i podróże do zagadnień o szerszej skali: politycznej, kulturalnej, obyczajowej przełomu wieku XIX i XX.

Dane pochodzące z licznych monografii przedstawiają postać Franza Kafki jako syna żydowskiego kupca, mieszkającego w Pradze i posługującego się językiem niemieckim jako ojczystym. Przywoływane są informacje o fascynacji literaturą i wczesnych próbach prozatorskich. Także upodobaniu darwinizmu, socjalizmu i deklaracji ateizmu. Przywoływana jest ścieżka edukacyjna na wydziale prawa i kariera nadinspektora specjalizującego się w prawie pracy. Jeśli mowa o faktach z życia, niewiele tego. Biografowie enigmatycznie opisują trudne relacje Kafki z ojcem i jego nieformalne związki z kobietami. Bowiem pisarz nigdy się nie ożenił, a zmarł w wieku zaledwie czterdziestu lat, na gruźlicę. Stach Reiner stara się uzupełnić ten obraz cytując samego bohatera. Przelewa na papier myśli i słowa Kafki, opatrując je redaktorskim komentarzem. Swobodnie żongluje wpisami, stopniując napięcie między początkową adnotacją: „Kafka zostaje obrzezany (…)”, a końcowymi frazami „Kafka dostaje morfinę”.

Rozprawa Reinera podzielona została na następujące części: Przedmowę, Wskazówki do lektury, Wykaz skrótów, Dzień po dniu, Biogramy ważniejszych osób, Źródła, Od tłumacza, Indeks osób, Indeks geograficzny i Indeks utworów Franza Kafki. I chociaż materiał naukowy wydaje się być bardzo rozbudowany, proporcje między poszczególnymi rozdziałami nie są zaburzone. Aparat badawczy jedynie porządkuje materiał, który stanowi główny trzon publikacji.

Autor we wstępie przedstawia motywacje pracy biografa, skupia na emocjach towarzyszących pisaniu i bardzo osobistym stosunku do przedmiotu/ podmiotu swoich dociekań. Pomocne są wskazówki co do metod gromadzenia i szeregowania danych. Od sporządzania tabel synoptycznych do typowych streszczeń tekstów, które finalnie trafiły do ostatecznej redakcji.

Zasadniczą treść książki wypełnia rozdział: Dzień po dniu, w którym pod poszczególnymi datami (zabieg wydawałoby się bezduszny i kojarzony z wyjałowioną statystyką kalendarium) autor zaklina życie Franza Kafki. To uważna lektura, bez sensacyjnego tonu. Przemawia sam pisarz, jego interlokutorzy. Ton pracy, jak i utwory samego Kafki, utrzymany jest w stylu maksymalnej precyzji i prostoty opisów pozbawionych popularnych ozdobników. Z kart monografii wyłania się obraz prekursora egzystencjalizmu, który, podobnie jak bohaterowie Zamku, Procesu, czy Ameryki, są wyobcowani i zagubieni w osaczającym jednostkę świecie, a kompleksy sprawiają, że jakiekolwiek poczucie spełnienia jest niemożliwe.