Polska Piastów | Autor: Paweł Jasienica

 „Państwo o tak ciężkim położeniu musiało przede wszystkim … żyć.”

 Historia tworzyła się latami. Długo zapisywała się w kronikach, w poezji, w kazaniach... Do naszych czasów przeżył skryba, który ją napisał, uszczelnił i doprawił własną wyobraźnią, a nazywa się Paweł Jasienica. To ktoś, kto ma w sobie pierwiastki analityka, historyka, miłośnika i pasjonata dziejów z dawnych lat. To dociekający prawdy chłopiec, który bawi się przeszłością, a historię skrupulatnie rozkłada na czynniki pierwsze. Skupiony na wycinku z historii dziejów, na latach panowania Piastów w Polsce, podaje nam perłę historyczną.

Wyjątkową.

Bezcenną.

Jedyną w swoim rodzaju.

Dlatego będziesz się nią rozkoszował wieczór po wieczorze. Wypijesz podczas lektury litry gorącej czekolady, będziesz umysłem krążył po czasach piastowskich, myślał o okrutnych czasem władcach, o ich prywatnych życiach i romansach wszelakich. Będziesz rozważał ich bojowe decyzje, czy taktyki wojskowe, które były często chaotyczne i kompletnie nie przemyślane. Będziesz na przemian zatrwożony ich czynami, jak i oszołomiony ich rozrzutnością. Podczas lektury wszelkie emocje będą siedzieć obok ciebie. Będzie zachwyt, zaduma i złość. Ale i ciekawość, bo choć historia pewna jest, to jednak „Polskę Piastów” czytasz jak wspaniałą powieść obyczajową. To coś na wzór eseju – gawędy.

Czuć, że Paweł Jasienica inteligenty pisarz i szlachetny patriota jednocześnie. „Polska Piastów” była pisane pod koniec lat 50. XX wieku, niemalże tysiąc lat po chrzcie Polski, w okresie komunizmu. Każdą publikację filtrowała cenzura, wstrzymywała lub zmieniała tekst. Dlatego autor, Paweł Jasienica, dopiero teraz, dzięki Wydawnictwu MG doczekał się pełnej wersji tego monumentalnego dzieła. Publikacja wznowionej „Polski Piastów” to niebywała gratka dla każdego. Bo można nie lubić historii, można unikać jej w tekstach lecz w tej powieści staje się ona czymś, co pasjonuje i ciekawi. Dobre pióro autora, jego gawędziarstwo i lekkość myśli sprawiły, że „Polskę Piastów” czyta się, jak dobrą książkę akcji.

Zanurzysz się w niej i dawkując sobie czas, jaki z nią spędzisz, będziesz do niej powracał.

Jednak, nie czytaj pobieżnie, nie czytaj szybko i nie łykaj treści bez zastanowienia. Nie mijaj zdań, które będą ci się wydawać nieco nużące. W tej powieści wszystko ma znaczenie i rację bytu.

„Polska Piastów” to powieść na wzór literackich puzzli. Całość ukazuje obraz historii, która jest naszym dziedzictwem. Nie przejesz się treścią, jeśli racjonalnie podzielisz sobie czytanie, będziesz miał czas na delektowanie się nią, będziesz myślał o niej podczas czytania i samodzielnie rozrysowywał fabułę.

Paweł Jasienica stworzył historyczną beletrystykę, klasykę. To nie suche daty, czy przytaczanie tekstów z archiwum. „Polska Piastów” to skrzętnie wykonana praca.

Wczytaj się w styl, poczuj tempo i daj się prowadzić.

Lekcja historii może być ciekawa, pełna przygód i wyzwań, a lekcję historii, której naucza Paweł Jasienica MOŻNA POLUBIĆ.

  Nazwisko Pawła Jasienicy miłośnicy publikacji historycznych z pewnością znają nie trzeba zatem autora przedstawiać. Również mi jego publikacje nie były obce, przeciwnie zarówno „Polska Piastów”, jak i „Polska Jagiellonów” stały gdzieś na półce w biblioteczce rodziców, dumnie prężąc grzbiety wydartych spod lady rarytasów czytelniczych okresu PRLu. Chociaż więc dostęp do obu tytułów miałam jakoś wtedy, w młodzieńczym okresie zabrakło odwagi, by zmierzyć się z tymi lekturami. Gdzieś głęboki w głębi duszy pokutowało też przekonanie, że o historii nie można pisać ciekawie, więc skoro to nudy na pudy to po co tracić na nie czasu. Na swoje usprawiedliwienie mogę tylko powiedzieć, że na szczęście błędy młodości mają to do siebie, że czasem można je naprawić, jak się pójdzie po rozum do głowy.

Dokładnie za sprawą nowego wydania „Polski Piastów” przez wydawnictwo MG, nadarzyła się właśnie taka okazja, a ja z lekką dozą niepewności, ale z otwartym umysłem podeszłam tym razem do czytania i…to był strzał w dziesiątkę, gdyż okazało się, że Paweł Jasienica potrafi pisać w taki sposób, że można go czytać i czytać i bynajmniej czas się nie dłuży. To co jest ogromnym atutem książki i co sprawia, że historia pierwszych Piastów przyswaja się sama to posłużenie się literackim językiem w publicystyce naukowej. Autor daleki jest od przeładowanego suchymi faktami przedstawiania zalążków państwa polskiego, zamiast tego snuje opowieść o dawnych władcach, którzy mieli swoje wzloty i upadki, którzy zmuszeni byli do podejmowania rozmaitych decyzji, które czasem kierowane były sercem, a czasem rozumem, do zawierania sojuszy i zrywania ich tam, gdzie nadarzyła się okazja na rozszerzenie strefy wpływów. Prowadząc swe wywody dotyczące tworzenia się feudalnego państwa w dobie średniowiecza, w niezwykle błyskotliwy sposób Autor pokazuje cele jakie przyświecały najpierw wodzom pierwszych plemion piastowskich, a następnie kolejno koronowanym władcą polskich ziem, zestawiając je z dążeniami ówczesnej geopolityki, od wpływów murgrabiów marchii niemieckich począwszy, przez dążenia sąsiednich władców Rusi czy Czech, po wpływy Papiestwa i dominującą potrzebę chrystianizacji ówczesnej Europy.

Tendencje rozwoju terytorialnego wiązały się również z przenikaniem się ówczesnych kultur, które prowadziły do ukształtowania się też dorobku intelektualnego państw tworzących podwaliny cywilizacji europejskiej.

Paweł Jasienica, przechodząc od przodków Mieszka, po opis historii jego potomków, aż do czasów dynastii Jagiellonów, w niezwykle obrazowy sposób pokazał ich przywary, bolączki, umiejętności przywódcze, a czasem zupełny ich brak, trafność jednych decyzji i zupełnie chybiony charakter drugich, przy czym czyni to w niezwykle przystępny sposób. Ma się wręcz wrażenie, że Autor snuje opowieść, jakby siedząc przy ognisku albo w blasku szczap z płonącego kominka gawędził niczym bajarz opowiadający bajki na dobranoc. Historia w jego wydaniu to pasjonująca opowieść o minionych czasach, która zachęca do tego, aby jeszcze bliżej i jeszcze dokładniej poznać początki polskiej państwowości.

Jak na historyka przystało, Paweł Jasienica, sięga do dawnych publikacji kronikarskich, odnosząc się do dorobku i Gala Anonima i Jana Długosza, ale nawet te źródła, potrafi przedstawić w sposób, który wręcz skłania do ich odszukania i pochylenia się nad oryginalną ich treścią.

Nie ma zatem do ukrywać – „Polska Piastów” to rarytas, który pozwala na delektowanie się historią, który zaspokaja najbardziej wybredne gusty spragnione strawy osadzonej w plemiennych dziejach. To kąsek, który pobudza apetyt na więcej i sprawia, że chce się zgłębiać twórczość autora, z miejsca sięgając po kolejne jego dzieła. Ja z pewnością nie pozostanę na tym jednym czytelniczym daniu i z chęcią spróbuję innych odsłon publicystyki Autora, co i Wam rekomenduję. 

  Wracacie czasem do książek, które czytaliście kilkanaście lat temu, żeby sprawdzić, jak będziecie odbierali je po latach? Ja czasem tak robię. Niedawno też postanowiłam odświeżyć sobie książki Pawła Jasienicy, którymi zaczytywałam się, przygotowując się do matury z rozszerzonej historii. Wtedy byłam tamtą książką zachwycona, zdecydowanie więcej mówiła o historii niż podręcznik.

Paweł Jasienica (urodzony jako Leon Lech Beynar) był polskim pisarzem historycznym i publicystą. Ta publikacja jego autorstwa rozpoczyna cykl książek, które opowiadają o dziejach Polski. Pokazuje, jak rozwijało się państwo polskie i z jakimi przeciwnościami zmagało się za czasów Piastów. Pierwsze wydanie ukazało się w 1960 roku, więc sięgając po tę publikację, miejcie na uwadze to, że swoje lata już ma i wiedza na temat niektórych wydarzeń została zaktualizowana.

Kiedy czytałam tę książkę po raz pierwszy, byłam zachwycona tym, że ktoś z taką lekkością potrafi mówić o historii, bez zalewania datami, suchych faktów. To była miła odmiana od tego, co znałam ze szkoły. Przeczytałam wtedy tę publikację za jednym zamachem. Teraz nie potrafiłam zebrać się do lektury. Nie zliczę, ile miałam do niej podejść, żeby przeczytać ją raz jeszcze od deski do deski, wybijałam się po przeczytaniu kilku stron i nie byłam w stanie się skupić. I żebyśmy się dobrze zrozumieli – to nie jest zła książka, tyle że ja przez te 14 lat od poprzedniej lektury przyzwyczaiłam się do innego sposobu mówienia o historii, biły mnie po oczach też fakty, które po latach zostały zweryfikowane przez historyków. I nie, nie zarzucam tu Pawłowi Jasienicy błędów merytorycznych, on nie miał prawa o niektórych rzeczach wiedzieć, bo badania nad nimi miały miejsce po jego śmierci.

Napisane przez niego eseje są utrzymane w gawędziarskim stylu. I tu mam pewien problem, bo w wielu miejscach widoczna jest nadinterpretacja autora, jeśli chodzi o niektóre fakty. Bardzo przeszkadzało mi to podczas czytania. Takie dopasowywanie faktów, żeby pasowały do wybranej przez autora interpretacji.

Dziś wartość merytoryczna tej książki, jeśli chodzi o odkrywanie historii za czasów Piastów, nie jest już tak duża jak kiedyś i raczej nie podsunęłabym tej publikacji osobie, która przygotowuje się do matury. Bardziej patrzę na nią jako na relikt przeszłości, który pokazuje dawną wiedzę na temat pierwszych Piastów. Można na jej przykładzie sprawdzić, jak wiele rzeczy zweryfikowali przez lata historycy. Pokazuje też, w jaki sposób zmieniło się mówienie o historii.

Z jednej strony cieszę się, że ta seria została wznowiona. Wiem, że pomarudziłam, ale mam mimo wszystko sentyment do tej książki. Była dla mnie kiedyś skarbnicą wiedzy i to właśnie publikacje Pawła Jasienicy rozbudziły we mnie miłość do historii. Jednak z drugiej strony daleka jestem od twierdzenia, że jest to pozycja obowiązkowa i każdy powinien ją przeczytać. Swoje lata ma, pojawiło się wielu autorów, którzy potrafią w ciekawy sposób mówić o historii i posiadają dostęp do najnowszych odkryć.

Jeśli lubicie czytać starsze książki, żeby dowiedzieć się, co kiedyś mówiono o historii Polski, to możecie śmiało sięgnąć po tę publikację. Jeśli jednak znacie Historię bez cenzury czy Babkę od histy, możecie nieco się od niej odbić. Pamiętajcie też o tym, że ta książka ma swoje lata i przedstawia stan wiedzy z 1960 roku.

Jedno zaznaczyć można na pewno, nikogo dziwić nie powinien fakt, że spod pióra Pawła Jasienicy wyszła kolejna dobra książka. To coś do czego autor już przyzwyczaił swoich czytelników. A to duża wartość, nie do porównania z niczym podobnym. Zaczynając jednak od początku, „Polska Piastów” ponieważ o tej książce mowa to kompleksowa opowieść o początkach Polski, tu trzeba zaznaczyć niezwykle zawiłych i dla wielu nieuporządkowanych. Jednakże w tym wypadku czytelnik krok po kroku przechodzi przez kolejne etapy formowania się naszego kraju. Począwszy od objaśnienia genezy rodu Piastów. Nawet tak trudny temat jak rozbicie dzielnicowe poruszony jest tak, że nie przyprawia o zawrót głowy. Co może się okazazać zresztą zaskakujące, autor przedstawia temat jednocześnie go broniąc. Usprawiedliwia decyzję Krzywoustego pokazując, że rzeczywiście była słuszna. Daje przy tym szereg naprawdę dobrych argumentów, które są w stanie dotrzeć nawet do mało przekonanego czytelnika.

Jest to już kolejna książka od tego autora, która przywraca mi wiarę w możliwości pisania o naszej historii w sposób przystępny. Znam bowiem wiele osób, które dopiero z tych książek cokolwiek zrozumiało. Szkoła nie do każdego trafia, lecz Paweł Jasienica, jak najbardziej. Fakt, zawsze znajdą się jednostki, które będą twierdziły, że to pozycja ciężka i nie dla nich. Cóż, nie jest to zwykłe czytadełko do poduchy, ale nie znaczy to, że książkę czyta się trudno. Napisana jest językiem przystępnym i prostym, bez zawiłości i zbytniego unaukowienia, przez co jest skierowana do szerokiej grupy odbiorców. Faktem jest, że wymaga skupienia, w końcu jest to tytuł historyczny, a nie powieść szpiegowska. Choć styl autora przypomina raczej gawędę, lub prostą rozmowę, nie zaś skomplikowany wywód. To cenię w tych pozycjach, dojrzenie w czytelniku zwykłego człowieka, ciekawego i rządnego wiedzy, ale niekoniecznie z pełnym warsztatem.

Paweł Jasienica krok po kroku przeprowadza czytelnika przez wydarzenia i ciekawostki związane z każdym kolejnym władcą wywodzącym się z rodu Piastów. Począwszy od Siemowita, Lestka i Siemomysła, będących bezpośrednimi przodkami Mieszka I, aż po Kazimierza Wielkiego, którego śmierć przypieczętowała istnienie dynastii. Uważam, że dobrym zabiegiem jest to, że na początku autor poświęca dość dużo miejsca genezie państwa polskiego powstałego z podboju i połączenia plemion, wśród których dominującą rolę odgrywali Polanie. Przedstawia w ciekawy sposób fakty i przypuszczenia związane z ich sposobem życia, wnioskując na podstawie odkryć archeologicznych, takich jak gród w Biskupinie, czy też źródeł literackich.

Powiem też kilka słów o samym wydaniu. Ponieważ ono też zasługuje na pochwałę. Cała seria wydana jest w sposób cieszący oczy. Bardzo estetycznie, ze smakiem. Każdy z tomów zwraca uwagę, a to jest bardzo ważne, szczególnie dziś, gdy wydawanych jest tak wiele nowych pozycji i książki konkurują między sobą. Często te wartościowe tracą na gorszej oprawie. Tutaj mamy dowód na to, że się da.

Sama nie mam żadnych problemów z czytaniem pozycji naukowych, jednak po książki Pawła Jasienicy sięgam z czystą przyjemnością. Polecam je więc szczególnie młodym osobom chcącym poznać historię, lub takim, które mają problem z jej zrozumieniem w szkole. Może będzie to wręcz pierwszy krok do polubienia historii? Jest to także dobry tytuł dla wszystkich, którzy szukają wartościowej lektury, ale jednocześnie prostej w odbiorze. Ponieważ „Polska Piastów” taka jest.