Porucznicy. Czerwone Zło | Autor: Arkadiusz Wilczewski

  Niezbyt trafnie zaznaczono na czwartej stronie okładki, że to „powieść historyczna”. To raczej powieść szpiegowska dziejąca się w latach trzydziestych XX wieku, wykorzystująca historię i oczywiście trochę ją naginająca. Przy czym nie jest to żadna przygana w kierunku tej książki, wręcz bym powiedział, że pomysł fabularny jest całkiem ciekawy i taki podnoszący na duchu. Więcej niż ciekawy – jest prawie fantastyczny i byłby jednym z największych sukcesów w historii szpiegostwa, gdyby do końca mógł być prawdą.

Polsko-sowieckie pogranicze w dwudziestoleciu międzywojennym jako miejsce akcji powieści (jakichkolwiek) jest bardzo nieobecny w naszej literaturze. To oczywiste, że w czasach słusznie minionych nikt nie próbowałby poruszać takich tematów, a później tyle było innych tematów, a ludzi związanych z tamtymi terenami coraz mniej, więc siłą rzeczy nadal to niezbyt eksploatowany temat. A szkoda.

Pomysł fabularny, charakterystyka postaci, tudzież całe otoczenie bardzo dobrze skomponowane, no i czyta się lekko, co nie jest bez znaczenia przy ponad 600 stronach. Tu właśnie jest łyżka dziegciu – nic by się nie stało gdyby tak książkę trochę odchudzić. Szczególnie w połowie akcja trochę siada i pojawiają się niepotrzebne dłużyzny.

Nie będzie spojlerowaniem, jeżeli powiem, że spora część akcji dzieje się w Moskwie, gdzie prowadzona jest duża akcja szpiegowska. Bo o ile na „froncie niemieckim” nasze dokonania w tej dziedzinie są opisywane o tyle sukcesy na wschodnim froncie przemilczane. Powody oczywiście jak wyżej, ale tak w rzeczywistości to z tymi sukcesami nie było najlepiej. Kiedy czytam jak bardzo „nasi chłopcy” wtopili się w otoczenie i pozyskali sojuszników, przypomina mi się jedno z opowiadań Sebastiana Reńcy z tomu „Spowiedź Parfena” o wyprawie na tamtą stronę. Jakże inne były losy bohatera. Wprawdzie tak jak porucznicy zyskał on pomoc ze strony kobiety, nie mniej inni byli tak zastraszeni, że zawsze biegli ze wszystkimi wiadomościami do NKWD.

Związek Sowiecki wydawał się jednak być bardziej nieprzychylny dla szpiegów (jeżeli można coś takiego powiedzieć), bardziej rygorystyczny i zamknięty niż ten, który widzimy na kartach powieści. Stąd właśnie moja uwaga, że nie jest to na pewno powieść historyczna. Kiedy czyta się naprawdę powieści historyczne lub opracowania naukowe z tego okresu, rzeczywistość sowiecka wydaje się bardziej bezwzględna, bardziej dehumanizująca stosunki międzyludzkie, bardziej zbrodnicza. Nie mniej jak się zastanowić nad dopasowaniem tego do powieści szpiegowskiej, to rzeczywiście autor chyba lepiej to ujął, niż gdyby w pełni zagłębił się w ten zgniły system.

Wspomniałem na początku, że to powieść taka trochę „ku pokrzepieniu serc”, bo odnosimy w niej tylko sukcesy i to zarówno w wywiadzie jak i kontrwywiadzie. Likwidujemy sowieckie próby inwigilacji naszego kraju, przemytu z ich strony. Prawie żadnych ofiar, żadnych strat. Szkoda, że takich sukcesów nie dało się w żaden sposób wykorzystać po wybuchu wojny w 1939 roku – atak z dwóch stron uniemożliwił skuteczne działania. Z innej strony patrząc – agenda sowiecka była jednak chyba lepiej umocowana w Polsce niż odwrotnie (znowu patrząc na to z historycznego punktu widzenia).

Może niepotrzebnie się czepiam takich rzeczy, bo oceniam książkę bardzo pozytywnie. Może następna książka Pana Arkadiusza Wilczewskiego będzie jeszcze lepsza, wszakże to dopiero debiut. Oczywiście z całego serca życzę tego autorowi. Czekam na następną powieść!