Nihil Novi Sub Sole | Autor: R.K. Yans

  Bardzo mnie ta niewielka książeczka zmęczyła i nie mniej poirytowała. Tu jednak odpowiedzialność ponosi nie tylko autor tego niewielkiego dziełka, ale również wydawnictwo, które reklamuje tę pozycję jako „zbiór 223 aforyzmów, sentencji i myśli”. Lubię tego typu książki. Nieraz już je recenzowałem, i stanowią one często doskonały pomysł na prezent dla kogoś, kto już praktycznie wszystko posiada, a nie ma też czasu na czytanie długich powieści. Zebrane sentencje i aforyzmy nie wymagają od czytelnika wiele czasu. Nie ma konieczności czytania ich „od deski do deski”. Byłem zatem przekonany, że oto sięgam po taki właśnie zbiór. O słodka naiwności, która wciąż ufa jeszcze opisom wydawcy!

Książka R.K. Yansa nie ma nic wspólnego z aforyzmami. Nie jest to również zbiór sentencji. Chyba, że moje rozumienie aforyzmów i sentencji oraz słownikowe definicje są błędne. Zgodzę się jednak, że to zbiór myśli autora. Można tu dodać, że jest to zbiór myśli dość chaotycznych, i bardzo subiektywnych. Dając początkowo kredyt zaufania temu nieznanemu mi autorowi, postanowiłem czytać jego rozważania z otwartą głową i sercem. Jednak „im dalej w las, tym ciemniej”. Spojrzenie na wiele kwestii jest dość płaskie, jednowymiarowe. Autor raczy nas dla przykładu taką myślą:

„Z natury rzeczy jesteśmy tacy, jacy jesteśmy; i po dziś dzień, zasadniczo w szczątkowym stopniu, jednak jesteśmy depozytariuszami tego wszystkiego, co się wiąże z naszą niegdysiejszą naturą: - jesteśmy depozytariuszami pierwotnych instynktów. Przypadłości nasze (takie jak na przykład dziedziczona po szympansach agresja) nie są to jednak przypadłości jednostki, ale i także, a być może w większym jeszcze stopniu, są to przypadłości stadne, gromadne, grupowe – jednym słowem przypadłości gatunku jako całości naszych społeczno-wspólnotowych zachowań”.

Książka „Nihil novisub sole” pełna jest takich rewelacyjnych „aforyzmów”, z którymi nie tylko ciężko się zgodzić, ale z których też niewiele wynika. Są to myśli bardziej rozbudowane, ale również takie wtrącenia jak, np. aforyzm 64.:

„Pytacie mnie o podświadomość? Nie wierzę w podświadomość!”

Autor wychwala zatem naukę, psychologię, wielokrotnie odwołuje się do Fryderyka Nietzschego czy Karla Jaspersa, a potem jednym zdaniem przeczy ich poglądom. Możliwe, że na tym polega wolnomyślicielstwo, a autor wymyka się definicjom, ja jednak nie rozumiem w tym wypadku potrzeby drukowania jego stanowiska.

Niestety, pomimo, że cała książka jest zbiorem myśli autora (a kończy się nawet zbiorem kilku jego wierszy), niewiele możemy o R.K. Yansie powiedzieć. Próżno też szukać informacji u wydawcy. Domyślam się jedynie, że to Polak, gdyż nie sądzę by ktoś podjąłby się tłumaczenia tej książki z języka obcego.

Kilkakrotnie w trakcie lektury ”Nihil novisub sole” zrobiło mi się słabo. Aforyzm 73. dla przykładu jest jednym z miejsc, gdzie autor postanawia dać nam uniwersalną odpowiedź na kwestie nurtujące nas od zarania dziejów:

„Dlaczego ludzie robią to, co robią? – wiąże się z tym, co w stopniu wysoce rzeczywistym i obiektywnym determinuje naszą odległą historyczną przeszłość jako gatunku i rodzaju. Bowiem ludzie robią to, co robią, aby przetrwać”.

Takie uogólnienia nieco mnie bawią, ale również niemało drażnią. Czy naprawdę odpowiedzią na wiele irracjonalnych zachowań jest po prostu potrzeba przetrwania? Czy ludzie dopuszczają się oszustwa zawsze ze względu na walkę o przetrwanie? W takim przypadku ciężko sądzić zbrodniarzy wojennych lub gwałcicieli. Kierowali się przecież instynktem, który determinuje nas jako gatunek. Ręce jednak zupełnie mi już opadły przy aforyzmie 116. w którym autor stwierdza:

„W co należy dziś wierzyć? Odpowiedź jest tylko jedna: w lepszy świat, w ludzkość.”

Drogi autorze, czy naprawdę odpowiedź jest tylko jedna?! W tym wypadku jesteśmy zgubieni, wszak po szympansach dziedziczymy skłonność do agresji.

Mógłbym jeszcze sporo napisać na temat tej książki, ale nie wiem czy jest taka potrzeba. Mniej więcej od połowy czytanie tej książki stało się dla mnie katorgą i zrobiłem to jedynie ze względu na szacunek do słowa pisanego i chęć bycia rzetelnym w mojej ocenie.

Autor poucza nas co trzeba posiadać, aby dobrze pisać: „Trzeba dysponować dość pokaźnym zasobem wiedzy, a przy tym mieć i poczucie rytmu”. W moim odczuciu czegoś tu zabrakło. Nie jest to dobra książka, ale możliwe, że po prostu ja i autor mamy zupełnie inne poczucie rytmu.

Nie polecam tej lektury, ponieważ więcej z tego tytułu odczułem frustracji niż radości z pogłębionej refleksji.

  Tytuł „Nihil novi sub sole” jest łacińską sentencją i znaczy nic nowego pod słońcem, Myśl używana jest w celu podkreślenia, że odkrycie lub wypowiedziana myśli nie jest niczym nowym. I książka stanowi zbiór 223 aforyzmów, sentencji już znanych. Autor pogrupował myśli w pięć tematycznych rozdziałów: „O przesądach filozofów”, „O instynktach”, „O epokach minionych”, „Zdania i potrącenia” oraz „Moja perspektywa”. Zupełnie inny jest ostatni rozdział zatytułowany „Mówi artysta, mówi poeta”, i tym novum stanowi osiem refleksyjnych wierszy autora.

Książkę poprzedza motto Friedricha Nietzschego: „Najmniejsza twórczość nawet stoi wyżej od mówienia o utworzonym dziele”. Co do samego filozofa odwołuje się autor z rezerwą, w związku z znaną myślą nadczłowieka. Natomiast krótki wstęp określa główne przesłanie, wybór myśli stanowi stosunek autora do pewnych kwestii, wobec których nie może przejść obojętnie. W kilkuzdaniowym wstępie, który jest bezpośrednim zwrotem do czytelnika, autor określa nie tylko swoje stanowisko, ale i wyjaśnia jego sens. Tym samy, kierując się maksymą, że im krótszy wstęp, tym lepszy.

Cały zbiór cytatów, jest wyrazem uporządkowania o czym świadczy numeracja, ale i minimalizmu przy wyborze tych najważniejszych myśli, by pozostawić z nimi czytelnika, i dając miejsce do własnej refleksji.

Rozważania, zaczynając od filozoficznych przesądów sugeruje, że szczególnie umiłował mądrość. Dzieląc zasady filozoficzne na dwa okresy: przedpozytywistyczny oraz wszystko, co napisane zostało w czasie okresu pozytywistycznego i po nim. Autor przywołuje znanych filozofów, od Platona, Kartezjusza, Hegla, Kanta i innych. Jednocześnie w kolejnych rozdziałach, powracając do myśli filozoficznych, których mądrość wybrzmiewa na kartach zbioru. Natomiast rozważania o instynktach zaczyna od pytania o cel, ale przecież „Błędem jest pytać o cel życia, bowiem życie jest celem samym w sobie”. Kluczem jest za to nadać mu sens. Autor nie od razu udziela odpowiedzi, chcąc żeby czytelnik sam odszukał ją w sobie, a później porównał z odpowiedzią pojawiającą się w innym rozdziale, bo „Cel i sens życia jest jeden: jest nim samo życie”.

Książka to zbiór mądrości, myśli, sentencji, złotych myśli, które czytać można wielokrotnie, na różne sposoby, zaczynać i kończyć w dowolnym momencie. Lektura o kondycji człowieka we współczesnym świecie, jednocześnie przy spojrzeniu na dokonania potomnych, i tam szukania inspiracji. Z jednej strony o skromności człowieka, jego mądrości, ale i pewności siebie. O ciągłym doświadczaniu samego siebie, zgłębianiu na podstawie doświadczeń, o instynktach, ale i wiecznym dążeniu do rozwoju człowieka.

Nic nowego- czyli pytania, na które wciąż poszukujemy odpowiedzi. Z jednej strony pytanie skąd zło, a z drugiej przecież książka dotyka antycznej triady: dobro, prawda i piękno, słowa te mocno zaakcentowane są na kartach niewielkich rozmiarów książki, która w swym minimalizmie, dotyka tego, co najistotniejsze. A na wszystko na pewno należy spojrzeć z dystansu, i to chyba jest jedno z ważniejszych przesłań, ciągle aktualne, by zobaczyć to, co istotne.

Sensem życia może być poezja, i tą kompozycyjną klamrą, tym pięknym słowem zamyka cały zbiór, czyniąc utwór ten również tomikiem poetyckim. Krótka forma wyrazu ujmuje metaforycznie życie niczym scenę, a człowiek jako aktora, artystę, a może wędrowca.

  Nie przepadam za książkami, które zawierają sentencje i złote myśli. Często odnoszę wrażenie, że tego typu publikacje zawierają jedynie teksty banalne i nic nie wnoszące do naszego życia. Z tego powodu z dużą dozą nieufności podeszłam do Nihil Novi Sub Sole – książki, która, jak już sam tytuł mówi, nie zawiera w sobie nic nowego.

Publikacja jest zbiorem kilkuset myśli autora, które przepełnione są odniesieniami do rozważań czołowych światowych filozofów wszechczasów. R. K. Yans nawiązuje do Nietzschego, Hegla, Kanta, Kartezjusza czy Freuda. Czasami bezkrytycznie przywołuje i cytuje danych filozofów, w innych sytuacjach odnosi się krytycznie wobec ich koncepcji czy rozważań. Każdy z kilkuset paragrafów umieszczonych w pięciu rozdziałach jest przelaniem na papier najgłębszych rozważań autora dotyczących filozofii, życia, epok czy wielu innych problemów, które od lat są rozważane przez myślicieli. W ostatniej, szóstej, części znajdziemy kilka oryginalnych wierszy.

Nihil Novi Sub Sole wzbudza we mnie mieszane uczucia. Z jednej strony cieszę się, że miałam szansę ją przeczytać i spojrzeć z nieco odmiennej perspektywy na filozofów, z których myślami mam styczność na co dzień. Z drugiej strony publikacja nie stanowi dla mnie niczego nowego, a wręcz przeciwnie – to powtórzenie myśli, z którymi miałam styczność niejednokrotnie.

Autor starał się stworzyć coś swojego. We własne rozważania wplótł rozważania znanych myślicieli. Mogłoby to być fajne rozwiązanie, gdyby publikacja została wydana z większym pomysłem. W tym momencie trudno jest stwierdzić, kto jest adresatem Nihil Novi Sub Sole. Początkowo można by uznać, że są nim osoby wykształcone, które posiadają już pewną wiedzę z zakresu filozofii i chciałyby skonfrontować wiedzę i poglądy z podejściem do filozofii innej osoby. Nie sądzę jednak by tego typu czytelnicy sięgnęli po tę publikację, zwłaszcza po przeczytaniu wstępu, w którym autor pisze, że „im krótszy wstęp, tym lepszy”. Pokazuje to nie do końca poważne podejście do tematu. Przypisów wielu także nie ma. Autor czerpie garściami z różnych filozofii, ale nie zaznacza tego ani w przypisach, ani w żadnym innym miejscu. Nie ma również bibliografii. Z tego powodu książki nie można uznać za poważną publikację.

Ponadto zawiera ona wiele podrozdziałów, które są jak typowe złote myśli – dla przeciętnego czytelnika być może mogłyby to być fragmenty atrakcyjne. Badacz literatury jednak czy miłośnik filozofii nie będzie miał z tych części publikacji żadnego pożytku.

Jednocześnie nie do końca nadaje się ona do czytania przez czytelników, którzy do tej pory nie mieli styczności z literaturą filozoficzną i różnymi koncepcjami. Nie jest to książka popularna właśnie dlatego, że czerpie ze słów wielkich myślicieli i jednocześnie ich nie wyjaśnia, a jedynie komentuje i krytykuje.

Byś może znajdą się osoby, którym treść i forma publikacji przypadnie do gustu. Niestety ja do tego grona nie mogę się zaliczyć. Pod kątem treści jest bardzo nierównomiernie. Z jednej strony filozoficzne konteksty. Z drugiej – złote myśli rodem z książeczki z życzeniami. Problemem jest również krótka forma, która często nie pozwala rozwinąć nawet dość trafnych uwag autora na temat czy to psychologii, relacji, filozofii, czy innych problemów. Nihil Novi Sub Sole mogłoby by być ciekawą i wartościową publikacją, gdyby autor zdecydował się na wprowadzenie kilku modyfikacji. W obecnej formie książka mnie do siebie nie przekonuje.