Gracz | Autor: Fiodor Dostojewski

  Za sprawą wydawnictwa MG w ręce czytelników przekazana została perełka rosyjskiej literatury jaką, w moim odczuciu, jest powieść Fiodora Dostojewskiego „Gracz”, stanowiąca w istocie swoiste studium ludzkiej psychiki, co w przypadku Dostojewskiego nie jest żadną nowością, tutaj jednak jest ona dodatkowo wzmocniona o analizę struktury uzależnień.

Osadzając swą opowieść w pewnym fikcyjnym miasteczku, na potrzeby prowadzonej narracji nazwanym Ruletenberg, krok po kroku Dostojewski wprowadza Czytelnika w arkana gier i zakładów, śledzi i wnikliwie opisuje poszczególne stadia wpadania w szpony hazardu, aż do zupełnego się w nim zatracenia. Precyzja z jaką Dostojewski analizuje sylwetkę gracza może zaskakiwać, jeśli się jednak weźmie pod uwagę, że po części ten wątek powieści jest autobiograficzny, gdyż Autor sam był hazardzistą, to przestaje dziwić skąd u niego, tak dogłębna wiedza nie tylko o tajnikach gry w kasynie, ale i o emocjach i przeżyciach jakie towarzyszą obstawianiu, zwłaszcza jeśli nie są to dziecięce igraszki, ale poważna gra o wysokie stawki.

Dla Dostojewskiego wszechobecna w powieści gra staje się przyczynkiem do jej wykorzystania na kilku płaszczyznach. Jedną, tą bardziej namacalną jest wspomniane studium hazardzisty – od gry na niewielkie stawki, której towarzyszy wręcz zażenowanie, wyraźne zakłopotanie, a nawet wstyd, że zasiada się do ruletki, po stopniowe nabieranie animuszu i sukcesywne napędzanie hazardowej maszyny. Kiedy bowiem gracz poczuje smak zwycięstwa, chęć zysku, podwojenia stawki i dalszego obstawiania przesłoni wcześniejszą powściągliwość, ustępując miejsca żądzy, która najpierw przerodzi się w ekscytację, a która ostatecznie grozić będzie obłędem, pozostawiając gracza w gorzkich ramionach porażki, z długą listą długów na koncie.

Co ciekawe, owo studium uzależnienia pokazane zostało na przykładzie różnych osób, o odmiennym wieku, wykształceniu i pochodzeniu. Okazuje się jednak, że w szponach nałogu wszyscy będą sobie równi –od głównego bohatera Aleksego Iwanowicza, który w młodym wieku i zubożeniu mógłby poszukiwać usprawiedliwienia za zwrócenie się w kierunku ruletkowego stołu, po wydawać by się mogło doświadczoną życiem i mądrością starą Antoninę Wasiliewnę, która sama staje się ofiarą obstawiania białych i czarnych pól.

Drugą warstwą powieści jest analiza miłosnych przeżyć Aleksego do pięknej, choć odrobinę wyrachowanej Poliny, która wodzi go za nos, igrając z jego uczuciami. Jej wyniosła postawa, przedmiotowe wręcz traktowanie Aleksego sprawia, że niczym modliszka, kawałek po kawałku, pochłania swą ofiarę, a ta bez żadnych zahamowań i obiekcji poddaje się psychicznej manipulacji.

Wreszcie uzupełniająco Dostojewski nie stroni również od przygany skierowanej wobec społeczeństwa kapitalistycznego. Żądza pieniądza, chęć posiadania, pomnażania dóbr za wszelką cenę, wręcz po trupach do celu, to dodatkowa płaszczyzna wyraźnie dostrzegalna w powieści, mocno piętnowana przez samego Autora.

Powieść mimo trudnej problematyki, pełna jest humoru. Dla rodzimych czytelników może on być jednak nadmiernie dotkliwy, gdyż nie da się ukryć, że FiodorDostojewski nie darzył naszych rodaków większą sympatią, co też nie jest tajemnicą. Pojawiające się w powieści dość pogardliwe „Polaczki” drażnią, więc trzeba przymknąć na nie oko, żeby nie psuły wrażeń z całej powieści.

Rekompensatę za tę uszczypliwość Autora z pewnością stanowią, jak zawsze u Dostojewskiego, barwne postaci, przemyślane w najdrobniejszym calu pod względem charakterologicznym i oddające różny koloryt ludzkiej natury. Nie zabraknie zatem przywar i przerysowań, które jednak sprawiają, że każdy z bohaterów „Gracza” to nietuzinkowa osobowość, w konsekwencji czego powieść jest autentyczna i prawdziwa.

Jeśli zatem nie mieliście jeszcze do tej pory okazji zagłębić się w lekturę „Gracza” polecam Wam ją serdecznie, przede wszystkim ku przestrodze.

  Chyba nie muszę wspominać o tym, że Fiodor Dostojewski był mistrzem w opisywaniu ludzkich zachowań, bo jest to powszechna prawda, o której wie niemalże każdy. Był doskonałym obserwatorem oraz wybitnym znawcą psychiki, której zawiłości opisywał na kartach wielu powieści.

Jedną z moich ulubionych powieści jest ,,Gracz”. To nie tylko fenomenalne studium ludzkiej psychiki, ale również doskonała analiza mechanizmu uzależnień.

W fikcyjnym miasteczku o znaczącej nazwie Ruletenberg ważą się losy wielu osób, które w jakiś sposób są powiązane z grami hazardowymi. Wśród nich są siedemdziesięcioletnia Antonidy Wasiliewny, która choć doskonale demaskowała prawdziwe motywy zakłamanych bliskich, dała się ponieść emocjom podczas gry w kasynie i przegrała wszystkie pieniądze przeznaczone na remont cerkwi oraz niedoświadczony młodzieniec Aleksy Iwanowicz, który marzy o wzbogaceniu się, ale zamiast osiągnąć to umiejętnościami, idzie na skróty i wybiera stół z ruletką. Czy uda im się wygrać? Czy przeznaczenie sprawi, że zdołają przezwyciężyć nałóg i godnie żyć bez obaw o przyszłość?

Gra ma dla Dostojewskiego kilka aspektów, nie ogranicza się bowiem jedynie do hazardu i jego niszczącego wpływu na jednostkę. Autor ukazuje również inne jej znaczenia. Na co dzień wielu z nas gra ze swoimi bliskimi, czy znajomymi poprzez tłumienie naszych prawdziwych motywów i działanie w taki sposób, aby można było zrealizować wcześniej zamierzony cel. Właśnie takim wielkim graczem wydaje się nieziemsko piękna Polina, która igra sobie z uczuciami młodego i naiwnego Aleksego. Wyrafinowana kokietka wodzi go za nos, traktuje niczym przedmiot, dzięki któremu osiągnie cel. Polina przypomina czarną wdowę lub modliszkę, która najpierw łapie ofiarę, a potem kawałek po kawałku ją pochłania. Jednakże czy młodzieńcowi uda się wyrwać z jej szponów?

Autor napisał tę powieść w zaledwie miesiąc i w głównej mierze bazował na swoich doświadczeniach życiowych, ponieważ był nałogowym hazardzistą. Co ciekawe, pisarz założył się ze swoim wydawcą, że jeśli w wyznaczonym terminie nie ukończy tej książki, to prawda do jego poprzednich dzieł przejdą na wydawcę, który dał pisarzowi ogromną sumę pieniędzy na spłatę długów karcianych. Prawdopodobnie właśnie dzięki temu wydarzeniu tak szczegółowo udało się mu opisać uczucia uzależnionych od gier. Początkowe skrępowanie wynikające z dołączenia do gry, która owiana jest złą sławą, szybko przeradza się w zadowolenie i dumę, gdy wygrywa się za pierwszym razem. Każdego kolejne wygrane i przegrane to emocjonalne tornado ekscytacji zmieszanej z szaleństwem oraz goryczą, gdy ostatecznie przegrywa się wszystko co się postawiło. Na końcu pozostaje jedynie poczucie niemocy oraz strach, gdyż lista długów rośnie, ale nie ma ich z czego spłacić. Wówczas człowiek jest zdolny dosłownie do wszystkiego byleby tylko zdobyć pieniądze, a potem znów rzucić się w wir ukochanej gry w białe i czarne pola.

Znowu się powtórzę, ale cóż innego można rzec o prosie Dostojewskiego niż to, że jest wciągająca do granic możliwości, że nikt tak jak on nie potrafi opisać w najdrobniejszym szczególe ludzkich przywar, że nikt nie potrafi tak dobrze kreować postaci barwnych niebanalnych, o których chce się dowiedzieć coraz więcej i więcej. Dostojewski jest mistrzem literatury pięknej i nic tego nie zmieni, wręcz przeciwnie, mimo upływu czasu jego powieści są nadal aktualne, gdyż zachowania ludzkie nie ulegają zmianom mimo postępowi technologicznemu.

Mam nadzieję, że nie muszę więcej namawiać do sięgnięcia po ,,Gracza” Dostojewskiego. Na zakończenie powiem tylko jedno: to prawdziwa literacka uczta, której nie można się oprzeć.

  Nie ma to, jak klasyka literatury. Można sprzeczać się i prowadzić długie dysputy, co do słuszności tytułów, jakie są w nią zaliczane, niemniej jednak te książki zasługują na tą nominację. Klasyka literatury to szkatułka pełna pereł. Zachwyca zarówno pod względem treści, jak i stylu pisania autora. Porusza tematy ówczesnego czasu, w jakim powstała i często stanowi nieocenioną wartość sama w sobie. Stąd moja duma, że wraca. Że pojawiają się nowe wydania powieści, które już w wielu biblioteczkach przesłonił kurz zapomnienia.

Moje zauroczenie wzbudził „Graczem” Fiodor Dostojewski. Ta powieść wciąga, jak gra w kasynie. Czytasz i odczuwasz budzącego się w sobie hazardzistę. Zasiadasz do ruletki nie znając nawet reguł gry, ale to mało istotne. Wystarczy naśladować współgrających, by poczuć pasję, nałóg i słabość do pieniędzy, które raz są, raz ich nie ma. Tu gra toczy się o wszystko i w tę grę Dostojewski wrzucił swoich bohaterów. Jednak emocje wychodzące z ludzi siedzących przy stołach w kasynie przenoszą się i poza jego mury. Każdy z każdym w coś gra i każdy każdego oszukuje, podjudza i mami złudnymi wygranymi, czy bliskimi wręcz zdobyczami. Wedle zasady postaw wszystko, a wygrasz, bo bez ryzyka nie ma zabawy.

Polina Aleksandrowna manipuluje Aleksem Iwanowiczem i bawi się nim dla swoich korzyści. Podburza go i próbuje się dzięki niemu wzbogacić, czego ten kompletnie nie pojmuje. Generał zaciemnia oczy Madame Blanche, czy Francuzowi de Grieux stanem posiadanego majątku. Tu każdy gra ludzkimi uczuciami. Nałóg hazardzisty tkwi w każdym, kto tylko poczuje żeton w dłoni, usłyszy kręcącą się ruletkę, czy zobaczy pierwszą swoją wygraną.

Lecz zasłona milczenia i mgła pozorów zostaje zerwana, gdy przybywa 75-letnia Antonida Wasiliewna. Ta dama szczerze obnaża motywy działania każdego z bliskich. Nie owija w bawełnę, nie unika tematu, a odważnie wyjawia pobudki egoizmu każdego z osobna. Wywleka wszystko, całą żenującą prawdę, która sprawia, że oni wszyscy okazują się być biedakami, bankrutami z długami i kredytami. Lecz, jak to się ma do namiętnego hazardu i stawek obstawianych w grach? Jak to się ma do porażek i przegranych i w ogóle, jak to się ma do prawdy? Każdy odważnie ocenia innych, czasem rzuca kalumnie pod ich adresem, ale o sobie zapomina. Siebie stawia ponad - ponad chorobę hazardzisty ruletkowego szaleństwa, ponad pospólstwo i hołotę.

Ale, jak się okazuje, sama babulinka Antonida też staje się nałogową bywalczynią kasyna. Gdy zasiada do stołu nakrytego suknem, przy ruletce, i gdy kostka rusza w obieg, zaczyna zachowywać się, jak opętany manią gracz. Szarżuje wysokością stawek wedle własnych kalkulacji, acz bez znajomości reguł, bo najważniejsze stają się emocje i ekscytacja bliska orgazmu. Ta magiczna euforia i adrenalina.

O bohaterach „Gracza” można mówić wiele i bez końca. Dostojewski, jak dokładny analityk, rozkłada ich na czynniki pierwsze wybebeszając skrywaną prawdę. Pisarz wyciąga ich marne człowieczeństwo zbudowane na majątku i stanie posiadania. Jednak, gdy owa konstrukcja zaczyna się chwiać, gdy pieniądze topnieją, ludzie ci szukają desperackiego ratunku. Najlepiej szybkiego. Bo toną.

Dostojewski był karcianym hazardzistą. Pochłonięty manią, popadł w długi, stąd i ta powieść. Dla spłaty. Można odnieść wrażenie, że pisał o sobie i o świecie, który znał od podszewki. Swoich bohaterów obrzuca gotówką i każe im ją pomnażać. A oni, gdy zasiadają do gry, gdy więcej tracą, niż zyskują, ujawniają prawdę o sobie. Pieniądze odsłaniają twarze skrywane za maskami, prawda wychodzi na jaw, emocje wybuchają, a ludzie przestają się kontrolować. Podobnie będzie z tobą podczas czytania. Zostaniesz wciągnięty w grę i nie odpuścisz, aż gra nie dobiegnie końca.            

Obstawiasz czerwone, czy czarne? A może zero?