Dzika Gęś | Autor: Ogai Mori

  Ze smutkiem muszę przyznać, że dla mnie literatura japońska to przede wszystkim Murakami. Ze smutkiem dlatego, że można by więcej. Może kiedyś coś, ale nie sięgam tak daleko pamięcią, może jeszcze jakaś historia gejszy, ale to wszystko. Trochę mało, trzeba przyznać. A tu taka miła niespodzianka. Niespodzianki powinny być zawsze miłe.

„Dzika gęś” mnie zaskoczyła, zaciekawiła i pokazała, że tak naprawdę świat jest mały. Może zacznę od tego, dlaczego świat jest mały. Ano dlatego, że ta niewielka powieść przypomina mi literaturę rosyjską XIX wieku. Autor nigdy nie krył się z tym, że literatura europejska nie była mu obca i może się na niej nie wzorował, ale na pewno jej echa znajdujemy w tym co pisze. Ogai Mori płynął do Europy kilka miesięcy, więc nie była to „globalna wioska”, ale można było wszędzie dotrzeć, tyle, że trochę wolniej.

Teraz książka. Czy główna bohaterka - Otama to femme fatale? A czy Anna Karenina nią była? Cała historia tak naprawdę toczy się wokół niej, ona jest w centrum uwagi, jej historia jest najważniejsza. Szkoda, że tradycyjnie nie mogę (nie chcę) zdradzać treści książki, ale uważam samą historię za bardzo ciekawą z jednej strony, z drugiej zaś (na ile znam kulturę japońską) można powiedzieć, że to typowa historia kobiety, żyjącej w owym czasie i częsta z jej statusem społecznym, pozycją materialną i miejscem, w którym urodziła się i żyła.

Spokój i godność z jakim przyjmuje swój los czasami aż boli, chciałoby się „uderzyć ręką w stół”, żeby sama próbowała coś zmienić. Patriarchalny świat nie dał jej szans (feministki miały używanie...). Mężczyźni z tej powieści, czyli student Okada, ojciec Otamy, lichwiarz Suezo (i kilku innych) są jednak tylko tłem dla głównej bohaterki .Z innego punktu widzenia, gdyby nie ten „patriarchat” być może nie mogłaby powstać wielka literatura. A tak powstała.

Jest w tej książce taki zabieg formalny (a rzadko zwracam na to recenzencką uwagę), że główny narrator jak gdyby zmienia bohatera, którego losy przedstawia. Oczywiście łączy później wątki, ale nie jest to często spotykana sytuacja. Początkowo nawet mi to przeszkadzało, ale kiedy spoglądam na całość widzę, że ma to swój sens, jest w tym jakaś logika.

Wracając jeszcze do samej kultury japońskiej, która jest nam dość obca i daleka, szczególnie ta XIX wieczna, kiedy Japonia bardzo powoli zaczęła otwierać się na świat, to pomimo tych różnic, dążenia jednostek są bardzo podobne, tyle tylko, że trzeba dostosować się do okoliczności i warunków. Autor wspomina o wielu ciekawostkach, ale dopiero wyjaśnienia tłumacza czynią obraz jaśniejszym, Jak na przykład historia incydentu z Kanagawy, kiedy to Brytyjczycy, którzy nie zeszli z konia obok przejeżdżających Japończyków drogo za to zapłacili – jeden nawet własną głową. To trochę przypomina wydarzenia ze słynnego serialu „Shogun”, no bo skądinąd czerpać wiedzę o japońskiej kulturze i tradycji?

Czytanie książek daje ogromną możliwość poznawania obcych kultur, zdobywania wiedzy, bez tego ani rusz. Może więc Olga Tokarczuk w swoich ostatnich wypowiedziach ma trochę racji? To trochę zamknięte koło – nie czytasz, nie zdobędziesz wiedzy, nie masz wiedzy, nie czytasz. Ale może być przecież dokładnie na odwrót, czyż nie?

Nie twierdzę, że stanę się od razu fanem literatury japońskiej i że odstąpię od Murakamiego (zwłaszcza, że coś tam czeka w kolejce), ale baczniejszym okiem będę spoglądał na literaturę kraju kwitnącej wiśni. Bo naprawdę warto!