Większe Zło | Autor: Arkadiusz Stempin

 „Mord polityczny jest prawie zawsze aktem asymetrycznym. Anonimowy zamachowiec celuje w osobę publiczną, reprezentującą władzę. W tym sensie zamach jest dzieckiem rewolucji. Eksploduje w nim gniew tych, którzy czują się bezsilni”.

Zamachy są znane ludzkości niemal od zawsze. Już w starożytność obfitowała w liczne zamachy i morderstwa na tle politycznym. Wydaje się, że są to niezawodne sposoby, aby usunąć jednostkę, która jest polityczny przeciwnikiem. Na przestrzeni wieków ofiarami zamachowców byli cesarze, papieże, królowie, tyrani, premierzy. Nie ma właściwie państwa, w którego historii nie doszłoby do wstrząsającego zamachu. W II RP jego ofiarą padł pierwszy wybrany prezydent Gabriel Narutowicz. Z ręki zamachowca ginęli prezydenci USA. Cały świat wstrzymał oddech, gdy w 1981 roku doszło do zamachu na Jana Pawła II.

Jakie są genezy takich wydarzeń? Czy po upływie lat wiemy już coś więcej o przyczynach najgłośniejszych zamachów? Czy potrafimy jednoznacznie wskazać sprawców i zrekonstruować przebieg wydarzeń? Okazuje się, że nie jest to wcale takie proste. Co więcej często wraz z upływem lat liczba pytań zamiast maleć, to rośnie.

Przekonujemy się o tym sięgając po książkę Arkadiusza Stempina pod tytułem „Większe zło. Polityczne zabójstwa, krwawe zamachy, kościelne spiski”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Agora. Autor jest historykiem i watykanistą. Jego najnowsza książka jest bardzo interesująca i z pewnością przypadnie do gustu wszystkim miłośnikom historii, polityki oraz... teorii spiskowych. Autor wybrał kilka głośnych zabójstw politycznych i dokładnie je opisał. Chociaż książka jest reportażem historycznym, to czyta się ją niczym rasowy kryminał bądź trzymający w napięciu thriller. Po raz kolejny bowiem okazuje się, że historia jest znacznie ciekawsza od fikcji.

„Anatomia zabójstwa politycznego” to niejako wstęp do całej książki. Pierwsze opisane morderstwo przypomina scenę z filmu. Zamachowiec atakuje za pomocą parasola. Na jego czubku znajdowała się wysunięta igła, za pomocą której ofierze została wstrzyknięta trucizna. Kto i dlaczego padł ofiarą tak wyrafinowanego zabójstwa? Kim był sprawca? Na czyje zlecenie działał? Właściwie te pytania powtarzają się w każdym z rozdziałów. Czy autorowi udało się znaleźć na nie odpowiedzi?

Nie będę ukrywał, że niektóre rozdziały czytało mi się dużo lepiej niż inne. Najlepsze fragmenty dla mnie to te, poświęcone Kościołowi. Trzy takie rozdziały dowodzą kunsztu pisarskiego autora i dobrej wiedzy historycznej. Zdradzają także jego osobiste sympatie i antypatie.

Jednym z najgłośniejszych zabójstw w XX wieku było to na arcybiskupie Oscarze Romero. Dlaczego zdaniem Stempina był on „solą w oku Watykanu i Waszyngtonu”? Kim był arcybiskup Romero? Jaką życiową drogę przeszedł? W jaki sposób ewoluowały jego poglądy? Wreszcie, dlaczego zginął? Jaki był stosunek kolejnych papieży do tego hierarchy – począwszy od Pawła VI, skończywszy na Franciszku? Czy Oscar Romero był męczennikiem za wiarę, czy tylko społecznym aktywistą?

Równie fascynujący – i przerażający zarazem – jest rozdział zatytułowany „krew u grobu św. Piotra”. Autor daje solidny wykład dziejów Watykanu, sporo pisząc o jego mrocznych stronach. Czy tego chcemy czy nie, Kościół to ogromna władza i ogromne pieniądze. Nie dziwo więc fakt, że na styku tych dwóch światów często dochodzi do niejasnych interesów. Pojawiają się kolejni ludzie od zadań specjalnych. Nawet papież bowiem nie może obyć się bez pieniędzy. Więcej. Papież potrzebuje bardzo dużo pieniędzy, aby Kościół mógł funkcjonować i angażować się w wiele sprawa na świecie. Kim był „bankier Boga”? Dlaczego abp Paul Marcinkus był poszukiwany listem gończym przez FBI? Jakie tajemnice skrywa Bank Watykański? Czy kiedykolwiek poznamy prawdę o zamachu na Jana Pawła II? Nie można odmówić autorowi sprawnego pióra, gdy pisze o kościelnych spiskach. Podaje nawet najbardziej nieprawdopodobne hipotezy, aby czytelnik sam wyrobił sobie zdanie.

Jeden z fragmentów został poświęcony Olofowi Palme – zamordowanemu szwedzkiemu premierowi. Również w przypadku tego zamachu ciągle jest więcej pytań, niż odpowiedzi.

Oczywiście Arkadiusz Stempin nie wyczerpał tematu. Myślę, że nawet nie było to możliwe. Zawsze można by sięgnąć po kolejne przykłady – chociażby Kennedy, Narutowicz. Niemniej jednak „Większe zło” to bardzo ciekawa książka, która zmusza do myślenia i pokazuje, że nic nie jest oczywiste. Autor w swoich śledztwach jest wnikliwy, niczym rasowy śledczy rozważa wszystkie możliwe hipotezy. W efekcie czytelnik otrzymuje prawdziwie pasjonującą publikację. Polecam.