Śmierć I Małgorzata | Autor: Joanna Łopusińska

Na tę powieść ostrzyłam sobie pazurki właściwie od momentu pierwszych zapowiedzi wydawniczych. Rekomendacje przedstawiały „Śmierć i Małgorzatę” wyjątkowo kusząco: trzymający w napięciu, doskonale napisany thriller psychologiczny, w którym nic nie będzie takie, jak mogłoby się na pozór wydawać. Mimo że ostatecznie trochę się zawiodłam, nie sposób odmówić Joannie Łopusińskiej - w kwestii samego pomysłu oraz konstrukcji powieści - kreatywności i umiejętności. Ponieważ jest to jej debiut, autorka zdecydowanie zachęca do kolejnych ewentualnych spotkań z jej pisarstwem.

Z kilku względów „Śmierć i Małgorzata” nie jest dla mnie ani typowym kryminałem, ani kanonicznym thrillerem psychologicznym. Nie chodzi nawet o to, że - mimo wertowania kolejnych kart – sytuacja przedstawiona w powieści wcale nie staje się dla nas jaśniejsza, choć to dość charakterystyczny element świata tu przedstawionego. Mam na myśli raczej rolę samego czytelnika oraz nagromadzenie niedopowiedzeń.

Kiedy Henryk Wieroński znajduje zwłoki swojej byłej narzeczonej, z pozoru wiadomo wszystko: znane są okoliczności zdarzenia i padają nazwiska pierwszych podejrzanych. Wraz z kolejnymi scenami odpowiedzi jednak umykają, a w ich miejsce pojawiają się wyłącznie nowe znaki zapytania… Dlaczego wszystko wskazuje, że mailowa wiadomość wysłana do Wierońskiego i wzywająca go do byłej ukochanej opuściła skrzynkę nadawczą już po śmierci Małgorzaty? Co wydarzyło się w pokoju i dlaczego nikt z domowników na to nie zareagował? Kim naprawdę jest Małgorzata? Oto kwestie, które rozwiązywać będzie przede wszystkim czytelnik, ponieważ narrator zadania mu wcale nie ułatwia…

Bardzo ciekawym rozwiązaniem narracyjnym, na które skusiła się Joanna Łopusińska, jest podzielenie głosu na kilka perspektyw. Świat oglądamy nie tylko oczami przedstawicieli prokuratury i policji, ale również Henryka, Tadeusza czy… samej denatki. Małgorzata, choć jest tu ofiarą, pełni bardzo ważną rolę narracyjną w powieści za sprawą swojego pamiętnika. Uwagę zwraca sposób formułowania wypowiedzi. Nie tylko dowodzi on sprawności językowej autorki, umiejętności badania stanów psychicznych oraz emocji, ale ma także zastosowanie ściśle praktyczne. Podobnie jak bohaterowie czytający zapiski, początkowo nie zwracałam uwagi na poetyckość sformułowań w nich zawartych, w momencie jednak, gdy śledczy zaczęli rozważać drugie dno słów, i ja wzięłam je pod uwagę. Nie brakuje tu aluzyjności i ukrytych sensów, co również potwierdza pomysł stojący za całą konstrukcją książki. Wieńczy ją finał – niedopowiedziany, pełen domysłów i pytań… Czy zakończenie może być dla czytelnika frustrujące? Z pewnością tak, nie da się jednak ukryć, że stanowi naturalną konsekwencję całej akcji.

Aluzje zawarte w pamiętniku Małgorzaty składają się na grę, którą z czytelnikiem prowadzi autorka. W całej powieści nie brakuje zresztą rozpoczętych wątków prowadzących donikąd, ślepych tropów, ale i sensownych wskazówek. Łopusińska spory nacisk kładzie na motywacje działań bohaterów, co uwiarygadnia i buduje klimat, momentami bardzo tajemniczy. Niestety, chwilami zabieg ten spowalnia akcję, a więc i czytelnika prowadzi w monotonię. Niemniej, chwile rodem z dreszczowca również są wyraźne.

Na koniec wspomnieć muszę o jeszcze jednym, niespełnionym oczekiwaniu… Spoglądając na tytuł, miałam nadzieję na nawiązania do „Mistrza i Małgorzaty”. Takich odniesień próżno jednak w powieści szukać, a szkoda, bo sama aluzyjność książki na taką zręczną intertekstualność by pozwalała.

Reasumując, „Śmierć i Małgorzata” to powieść zdecydowanie warta uwagi. Wysokie umiejętności pisarskie autorki pozwalają mieć nadzieję, że drobne niedociągnięcia w zakresie prowadzenia akcji w przyszłości zostaną zniwelowane. Książkę Łopusińskiej polecam.