Dwory I Pałace Wielkopolski | Autor: Jan Skuratowicz

„Prawdziwie stary dwór jest sercem całej okolicy“

Każda epoka ma swój własny urok uwidoczniony w strojach, zwyczajach, uwarunkowaniach społecznych a przede wszystkim w architekturze. To różnego rodzaju zabytkowe obiekty są świadkiem wielu ciekawych wydarzeń z przeszłości.

Jednymi z takich obiektów są liczne dworskie i pałacowe budowle, które do dziś przechodziły różne koleje losu. Ich historie i architektoniczne ciekawostki przybliża album pt.: „Dwory i pałace Wielkopolski. Styl narodowy“.

Jan Skuratowicz jest profesorem sztuki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. To znawca i badacz architektury Wielkopolski. Jego rozprawa habilitacyjna dotyczyła architektury Poznania w latach 1890–1918. W Instytucie Historii Sztuki kieruje Zakładem Historii Sztuki Nowożytnej. Specjalizuje się w nowożytnej architekturze rezydencjonalnej. Mieszka w Puszczykowie. W Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy pełni nadzór konserwatorski nad wykonywanymi pracami.

„W naszym perfekcyjnym wieku zaufanym we własne, wielkie - jak się wydaje - osiągnięcia, zapominamy często o tym, by jednakową miarę przykładać do wszystkich epok minionych“.

Wiek XIX był szczególnym okresem w dziejach naszego narodu, gdyż był to czas, gdy Polski nie było na mapie Europy, dlatego na różne sposoby starano się podkreślać polskie tradycje i pamięć. Autor podkreśla, że był to czas gwałtownych przemian społecznych i gospodarczych. Wraz z nimi wykształcił się nowy trend w budownictwie, do którego często dorabiano odpowiednią ideologię - styl narodowy.

Wielkopolska została włączona w 1793 roku w granice monarchii pruskiej i to właśnie tutaj narodził się szczególny styl, jakim był styl narodowy a wraz z nim tzw. „Dworek Polski“.

Prekursorem stylu narodowego był znany w Wielkopolsce działacz społeczny Zygmunt Czartoryski. Określił on zasady, jakimi powinna się charakteryzować nowoczesna, polska posiadłość ziemiańska. Jego rozprawa na ten temat była pierwszą, która powiązała nowy styl z „gustem krajowym“ czyli „słowiańskim“, a więc narodowym.

Zaczęły powstawać liczne rezydencje, które stały się wizytówką tamtych czasów. Miały stanowić ostoję kultury polskiej i były jednym z elementów walki z zaborcami, szczególnie w Wielkopolsce. Walczono nie tylko bronią ale też poprzez działania zachowując polską kulturę i tradycję. Z pomocą odpowiednio dobranych elementów architektonicznych podkreślano subiektywne poglądy ich właścicieli takich posiadłości.

„Stare dwory posiadają swoisty urok. Gdy dopuścimy do ich ruiny, nie dadzą się wskrzesić, a stanowią niezbędną ozdobę krajobrazu“

W pięknie wydanym albumie pt.: „Dwory i pałace Wielkopolski“ autor zabiera nas do pięknych zabytkowych posiadłości znajdujących się na terenie Wielkopolski, przybliżając ich historię, układ pomieszczeń i ideę przyświecającą architektom podczas projektowania dworku lub pałacu. Spotykamy w niej wiele znanych nazwisk właścicieli majątków, architektów i projektantów z czasów zaborów ale też z okresu dwudziestolecia międzywojennego.

Publikacja została oprawiona w twardą okładkę wzmocnioną wyklejkami, które dodatkowo pełnią    funkcję informacyjną. Znajdują się na nich mapy obiektów, które są omawiane w książce. Po lewej stronie okładki - są zaznaczone okolice Gniezna, Czarnkowa, Wrześni i Pniew. Z drugiej strony publikacji - obiekty z okolic Poznania, Ostrowa Wielkopolskiego, Rawicza, Leszna i Kalisza. Frontową część okładki ozdabia zdjęcie Pałacu w Żydowie, o którym możemy przeczytać, że: „powstał on przed 1912 rokiem dla Wiktora Szołdrskiego.“

Wnętrze albumu również prezentuje się interesująco, gdyż jest wypełnione kolorowymi i czarno-białymi zdjęciami oraz rysunkami przedstawiającymi schematy układu poszczególnych pomieszczeń w omawianym budynku. Ich prezentacje ułożone zostały chronologicznie według czasu powstania, co sprawia, że całość tworzy płynną opowieść o polskich dworkach i pałacach. Podróż zaczynamy od zwiedzenia rezydencji w Kórniku z 1827 roku, a kończymy odwiedzinami w pałacu w miejscowości Wiśniewo z lat 1938-39.

Pan prof. Jan Skuratowicz zaznacza, że publikacja nie wyczerpuje tematu realizacji architektoniczych, które zostały wzniesione w okresie zaborów i nie ma na celu skatalogować istniejących obiektów. Wiele z nich zostało odrestaurowanych a przy tym wzbogaconych o nowe elementy architektoniczne, które nie są związane z dawnym stylem.

Wielkopolska to piękny region naszego kraju związany z wieloma ważnymi wydarzeniami historycznymi i zabytkami, które są świadkami naszych dziejów. To właśnie na tych terenach możemy poczuć atmosferę tamtych dni odwiedzając miejsca, które są świadectwem naszej burzliwej historii. Dzięki takim miejscom Polska zachowała swoją kulturę i dziś możemy poczuć ich dawną atmosferę, gdyż    są one świadectwem tamtych trudnych czasów.