Wichrowe Wzgórza 2017 | Autor: Emily Bronte

Chyba wszyscy wiemy, że są takie książki, których wręcz nie wypada nie znać. Wichrowe Wzgórza można śmiało zaliczyć do tej kategorii. Czasem jednak głośne powieści okazują się przereklamowane, chwalone na wyrost. Nie wiem, czy istnieje człowiek, który nie zaliczył w życiu przynajmniej jednego literackiego rozczarowania. Na szczęście dzieło Emily Bronte w pełni zasłużyło na pozytywne recezje. Nie tylko spełniło nadzieje, jakie w nim pokładałam, ale pod pewnymi względami pozytywnie mnie zaskoczyło.

Kilka słów o treści. Oto pan Earnshaw powraca z podróży do Liverpoolu z prezentem, o który nie prosił żaden członek jego rodziny. Przywozi bowiem małego, cygańskiego chłopca, którego znalazł na jednej z ulic. Nowy domownik szybko staje się ulubieńcem gospodarza i znajduje wspólny język z jego niesforną córką. W miarę upływu lat więź między dwojgiem młodych ludzi staje się coraz silniejsza, coraz wyraźniej widać ich duchowe pokrewieństwo. Jeśli ktoś uważa Scarlett O'Harę za wyrachowaną arogantkę, a Rhetta Butlera za szorstkiego cynika, zdecydowanie powinien poznać bohaterów Wichrowych Wzgórz - choćby po to, by przekonać się, że literatura obyczajowa zna postaci jeszcze trudniejsze do polubienia.

Catherine i Heathcliff są jak dwie połowy tego samego zatrutego jabłka. Dwoje nieokrzesanych egoistów, którzy nie liczą się z cudzymi uczuciami i bezlitośnie depczą każdego, kto stanie im na drodze. Dwie bardzo silne, niezależne jednostki połączone namiętnością, której nie da się zdusić. Gdyby ciało człowieka potrafiło przybierać kształt, który odzwierciedla wygląd duszy, przypominaliby pozornie oswojone wilki - umiejące zachować spokój, dostosować się do sytuacji, ale wciąż czujne, gotowe do ataku, dzikie.

Tytuł książki idealnie oddaje jej klimat. Jak słusznie zauważa cytowany w apendyksie Howard Phillips Lovecraft Wichrowe Wzgórza to opowieść grozy. Chociaż elementy nadprzyrodzone są tylko skromnym dodatkiem do fabuły, autorce udaje się wywołać w czytelnikach gęsią skórkę poprzez samo umiejscowienie akcji w ponurym majątku, który zamieszkują dziwni, nieprzyjaźni ludzie. Postać Heathcliffa - nie bez powodu nazywanego diabłem, chłód tajemniczych, opuszczonych pokoi, porywisty wiatr szarpiący gałęzie i nerwy - wszystko to buduje atmosferę niepokoju.

Angielska autorka zadbała nie tylko o dokładny opis miejsc, ale również o szczegółową charakterystykę postaci. Większość bohaterów raczej nie budzi sympatii, ale intryguje, przykuwa uwagę. Niejedno można by powiedzieć o ludziach przewijających się przez karty powieści, ale trudno zarzucić im brak wyrazistości. Charaktery są złożone, motywy niejednoznaczne, reakcje bywają zaskakujące - to jeden z głównych atutów książki. Pisarka wykazała się nie tylko literackim talentem, sprawnością w operowaniu słowem, ale i zmysłem obserwacji.

Ktoś, kto sięgając po utwór Emily Bronte liczyłby na optymistyczną historię w stylu tych pisanych przez Jane Austen, srodze by się zawiódł. To mroczna opowieść o ciemnej stronie miłości. Dla bohaterów książki miłość nie jest darem, lecz przekleństwem, nie przynosi radości, tylko cierpienie, nie czyni ludzi lepszymi, ale ujawnia ich najgorsze cechy. Na namiętności, która łączy Catherine i Heatcliffa, nie można niczego zbudować. To siła, która potrafi jedynie gnieść, łamać, niszczyć.

Wichrowe Wzgórza to fascynująca tragedia rozpisana na trzydzieści cztery rozdziały, która porusza i skłania do przemyśleń. Jedna z najlepszych, najbardziej zapadających w pamięć książek, jakie kiedykolwiek czytałam, niezwykła historia o miłości, rozpaczy, zemście i przeznaczeniu, lektura, od której nie sposób się oderwać. W dodatku wydanie, które otrzymałam, przypadło mi do gustu pod względem wizualnym, choć fioletowa okładka nie do końca współgra z nastrojem powieści. Warto przeczytać, warto przemyśleć, warto mieć na półce.

Chyba nie ma na świecie osoby, która nie znałaby książki ,,Wichrowe Wzgórza” lub przynajmniej nie kojarzyła postaci Heatcliffa. Powieść Emily Bronte mimo upływu lat nadal zaskakuje czytelnika nie tylko głębokim realizmem z jakim autorka opisuje odczucia bohaterów, ale i lokalny koloryt. Do tradycji literackiej weszła nie tylko sama powieść, ale i kreacje bohaterów: Catherine i Heatcliffa oraz ich silnej, ale nieszczęśliwej miłości. 

Powieść stanowi obszerną opowieść pani Dean o historii Thrushcross Grange, którą snuje na prośbę nowego właściciela majątku pana Edgara Lockwooda. Gospodyni, która posiada ponadprzeciętny dar opowiadania wciąga czytelnika w świat relacji pomiędzy najbliższymi sąsiadami. Spomiędzy opowieści o historii okolicznych majątków wyłania się obraz wielkiej niespełnionej miłości, a raczej namiętności, która nie tylko rozpala zmysły, ale i niszczy kochanków oraz każdego kto stanie pomiędzy nimi. Uczucie Catherine i Heatcliffa okazuje się niemożliwe do spełnienia z powodu pochodzenia mężczyzny i jego statusu społecznego. 

Emily Bronte kreśli odważny (zważywszy na czas powstania utworu) obraz namiętności, która stanowi mroczną część ludzkiej natury. Namiętności mrocznej, dzikiej i trudnej do poskromienia, która znacząco wpływa na losy kochanków i ludzi, z którymi potem się zwiążą. Z uwagi na konwenanse i opór konserwatywnego społeczeństwa uczucie pomiędzy panną Earnshaw a cygańskim podrzutkiem okazuje się niemożliwa. Konsekwencje tego uczucia są tragiczne, a jego pokłosie wpływa również na następne pokolenia. 

Autorka doskonale wyważyła dawkę emocjonalną powieści poprzez wprowadzenie elementów gotyckich do swej powieści. Ten nastrój mroku, tajemnicy podkreślany przez surowy i dziki krajobraz angielskich wrzosowisk stanowił idealne tło dla silnego i niszczącego wszystko wokół uczucia Catherine i Heatcliffa.

Nowe wydanie nieśmiertelnej powieści jednej z sióstr Bronte, którego podjęło się wydawnictwo MG na początku zachwyca czytelnika uroczą okładką oraz jakością wydania. Dobrej jakości papier, twarda oprawa, dobrze wykonane zszycie gwarantujące niejednokrotną lekturę i brak wypadających kartek. Również po zajrzeniu do środka odbiorca może czuć się w pełni usatysfakcjonowany. W jego ręce wpadła bowiem książka doskonała i jedyna w swoim rodzaju, ale również w nieco zmienionej formie. Edycja tego wydawnictwa odznacza się przede wszystkim nowym tłumaczeniem, które odbiega od znanego szerszemu gronu przekładu autorstwa Janiny Sujkowskiej, który w 1929 roku został wydany pod tytułem ,,Szatańska miłość”. 

W przedmowie Paweł Grzesik wskazuje na przyczyny powstania nowej i nieco uaktualnionej wersji przekładu. Wskazuje na znaczące różnice i uproszczenia stosowane przez poprzednią tłumaczkę. Szczególnie interesująca wydaje się kwestia tytułu. Wuthering Heights to nazwa nie tylko siedziby Heatcliffa (czyli jego domu i przylegających do niego ziem), ale również lokalne określenie wzgórz. Dlatego tłumaczenie tej nazwy jako Wichrowe wzgórza nie zawsze okazuje się adekwatna do sytuacji. 

Natomiast na końcu publikacji znajduje się obszerne posłowie. Paweł Grzesik nie tylko dzieli się z odbiorcą swoimi osobistymi wrażeniami z lektury powieści, ale również wskazuje na możliwość wielu odczytań powieści Bronte, w tym na obecność metafizycznego szyfru ukazującego relacje pomiędzy pierwiastkiem boskim i ludzkim. W tym kontekście zaskakującą tezą okazuje się wskazywanie przez tłumacza cech wspólnych pomiędzy ,,romansem wszechczasów” a ,,Pierścieniem Nibelungów”, bądź odwołania do mitologicznych postaci boskich, np. Dionizosa, czy Apolla. Jednakże mimo mojego początkowego zdziwienia taką możliwością interpretacji po głębszej refleksji nad argumentacją zawartą w posłowie jestem zdecydowana uznać propozycje te za interesujące i inspirujące dla badaczy literatury.

,,Wichrowe wzgórza” to powieść pasjonująca i silnie oddziałująca na czytelnika. Uniwersalny przekaz, skupienie uwagi czytelnika na psychologii postaci i emocjach oraz dokładne oddanie specyfiki przełomu XVIII-XIX wieku to tylko niektóre walory tej nieśmiertelnej książki. Najnowsze wydanie uzupełnione o bogaty komentarz tłumacza i aspekty interpretacyjne stanowią dodatkowy walor. Nie pozostaje mi nic innego jako polecić tę powieść i zachęcić każdego do jej przeczytania.