Wagonem Towarowym Do Wolności | Autor: Marek Wyszomirski Werbart

Powiedzieć, że tematyka drugiej wojny światowej przyciąga ludzi, to tak, jakby stwierdzić, że dwa razy dwa równa się cztery. Frazes. Ograny, wytarty frazes. Ale taka jest prawda – smutna prawda o ludziach, że zawsze fascynuje nas to, co tragiczne. Oczywiście o ile nie przydarzyło się to nam osobiście, w innym przypadku nie jesteśmy już tak skorzy wnikać w temat. Z drugiej jednak strony jest coś jeszcze, co pociąga nas w podobnych opowieściach – emocje. Te autentyczne, bo wyzwolone przez coś, co się wydarzyło. Bo czy coś porusza nas bardziej niż prawda? Szczerość? A emocji chcemy, pragniemy ich – i co ważniejsze tego typu uczucia skłaniają nas do myślenia. „Wagonem towarowym do wolności” także porusza nas w podobny sposób. Nie jest to może książka wybitna, nie wyróżnia się także szczególnie na tle podobnych dokonań, ale i nie rozczarowuje miłośników tematu.

O czym tak właściwie opowiada? O wojnie. I o ludziach. O ludziach na wojnie, i wojnie w ich sercach, duszach i umysłach. Bohaterowie powieści są różni, ale łączy ich jedno: znaleźli się w środku koszmaru jaki jeden człowiek zgotował drugiemu. Są lata czterdzieste ubiegłego wieku, pomiędzy dwoma powstaniami (w getcie i warszawskim) toczy się wiele historii i wiele tragedii. W obliczu nieludzkiego okrucieństwa zaczyna umierać nadzieja i wiara, dominuje smutek i przygnębienie. Lęk przeradza się w apatię, ale nie zanika. Podobnie jak hart ducha, choć niestety nie u wszystkich.

Warsztatowo „Wagonem towarowym do wolności” nie jest książką wybitną – zauważy to każdy wyrobiony czytelnik, chociaż i tak wypada o tym wspomnieć. Marek Wyszomirski-Werbert pisze w sposób dość prosty i momentami niespójny, zmieniając stylistykę czy wydźwięk całości. I nie chodzi wcale o to, że poszczególne rozdziały często przedstawiają zupełnie odmienne epizody i opowieści. Gdyby na tym polegały owe zmiany, byłoby to jak najbardziej uzasadnione, a wręcz porządne, jednakże autor operuje słowem pisanym zupełnie jakby nie miał w tym zbyt wiele wprawy. Co zresztą zbyt dalekie od prawdy raczej nie jest. Dla nieprzekonanych o tym, warto dodać, że nawet wstęp do książki, choć liczący sobie zaledwie dwie i pół strony, także jest różny pisarsko.

Ale przecież nie o to chodzi, prawda? „Wagonem towarowym do wolności” to wspomnienia, nie samego Wyszomirskiego-Werberta, choć pisze o ludziach, których znał osobiście, bo ten urodził się w roku 1943, a co za tym idzie zbyt wiele z okresu wojny nie mógł zapamiętać, ale jednak wspomnienia. Obleczone w nutę fikcji, z pozmienianymi nazwiskami i literackim rozwinięciem całości, nadal pozostają tym, czym są – świadectwem prawdy, a to nie wymaga wybitnej stylistyki. Ta oczywiście nie przeszkadza, wręcz pomaga, dając podobnym utworom przepustkę do sławy i uznania, niemniej można poradzić sobie i bez niej. I powieść Wyszomirskiego-Werberta tak właśnie sobie radzi: szczerością, prostotą, emocjami. Jest tu kilka poruszających scen, jest wiele ciekawostek, jest też prawda opowiedziana oczami ludzi, którzy doświadczyli opisywanych wydarzeń. Przepuszczona przez autorski filtr, ale jednak prawda. I chociaż można w tym przypadku narzekać na wiele rzeczy, warto jest docenić „Wagonem towarowym do wolności”. Bo mimo wszystko to dobra książka – szczególnie dla pasjonatów historii drugiej wojny światowej, których chyba nigdy nie zabraknie.