Biografia Agenta | Autor: Bogdan Gadomski

„Wybitna inteligencja, jak można wnosić wyjątkowy spryt. Najlżejsza aluzja chwytana momentalnie i rozumiana właściwie. Fenomenalna pamięć.[...] Ma się wrażenie że nie ma na terenie Polski, Rosji, Niemiec, Anglii czy Francji człowieka odgrywającego jakakolwiek rolę polityczną o którym nie posiadał by wyczerpujących wiadomości".

To historia jednej z najdziwniejszej i chyba najbardziej tajemniczej postaci Polski XX wieku. Opowieść o nim jest tak nieprawdopodobna, pełna sekretów, zagmatwana przemilczana, oparta na kłamstwie, mistyfikacji, dezinformacji, ukrywaniu faktów iż aż trudno uwierzyć że dotyczy jednej osoby. Co jakiś czas przewija się w rozmaitych, mniej lub bardziej ugruntowanych historycznie publikacjach, zwłaszcza tych, dotyczących działalności rozmaitych służb specjalnych na terenie naszego kraju (by wymienić Henryka Piecucha) Kim więc tak naprawdę był Józef Mützenmacher (to chyba jedyna rzecz którą wiemy o nim na pewno,) vel Karol Redyk, vel Jan Alfred Reguła, vel Józef Kamieński, vel Jan Berdych, vel Jan Roszkowski vel...? Przedwojennym komunistycznym działaczem i autorem „Historii Komunistycznej Partii Polski"? Tak. Agentem sanacyjnej policji politycznej, zajmującej się zwalczającym inspirowanego ze Wschodu ruchu robotniczego? Zdecydowanie. Działaczem polskiego państwa podziemnego w okresie hitlerowskiej okupacji? Oczywiście. Agentem Gestapo? Bezsprzecznie? Współpracownikiem radzieckich służb specjalnych? Naturalnie. Wywiadu angielskiego? Prawdopodobnie. Powojennym polskim działaczem związkowym? Z całą pewnością. Czy został zabity jak sądzi większość komunistycznych aktywistów przez sanacje w 1933 roku. Dziś wiemy że była to mistyfikacja. Czy uciekł do Czechosłowacji przed wyrokiem sądu kapturowego skazującego go na śmierć za zdradę? Czy zmarł na gruźlicę w 1947 roku skoro jego grób na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie jest pusty? Czy może bliższe prawdy są relacje ludzi którzy twierdzą że w latach sześćdziesiątych widzieli go w Izraelu ( z pochodzenia był Żydem).

„On na pewno był współpracownikiem Gestapo. Ale czy czynił to na polecenie wywiadu radzieckiego tego nie wiem. W służbach radzieckich były różne grupy. Trudno powiedzieć dla kogo on tak naprawdę pracował"

Na te i wiele innych pytań odpowiedzi znajdziemy w znakomitej publikacji Bogdana Gadomskiego zatytułowanej „Biografia agenta". Autor podjął się iście tytanicznej pracy ( wystarczy spojrzeć na bibliografię) próbując odkryć i zgłębić zagadkę tego człowieka, krok po kroku, od lat najmłodszych prześledzić jego burzliwe, sekretne, skomplikowane losy i kolejne wcielenia. Opiera się przy tym na wszelkich dostępnych mu materiałach archiwalnych: polskich, niemieckich, radzieckich. Dokumentach, zeznaniach, relacjach świadków (rodziny i współpracowników) oraz śledztwie przeprowadzonemu w 1946 roku. przez nasze rodzime Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego na bezpośrednie zlecenie Władysława Gomółki. Próbuje poskładać w całość (na tyle na ile jest to oczywiście możliwe) dzieje tego agenta, odkryć dla kogo tak naprawdę pracował, rozwiązać niewyjaśnione i niewygodne fakty z jego życia, wydarzenia w których brał udział, oddzielić prawdę od mitu, prawdziwy życiorys od zręcznej politycznej manipulacji.

„[...] był to osobnik o niezwykłej inteligencji, bezwzględny, niebezpieczny, nie wąchający się w użyciu każdego środka dla osunięcia przeszkód i dotarcia do celu"

Pisarz kreśli przy tym brutalny i cyniczny obraz służb specjalnych, zarówno naszych ( sanacyjnych i komunistycznych) jak i obcych oraz mechanizmy ich funkcjonowania ta rożnych płaszczyznach. Lektura uzupełniona jest dodatkowo niezmiernie ciekawymi z poznawczego punktu widzenia zdjęciami, fotokopiami dokumentów oraz licznymi aneksami w sposób bezpośredni odnoszącymi się do tematu jak np: fragmenty napisanej przez Józefa Mützenmachera „Historii Komunistycznej Partii Polski" czy szczególnie interesującej relacji z przesłuchania Stefana Łęckiego przedwojennego Nadkomisarza Policji Politycznej zajmującego się rozpracowywanie i zwalczaniem ruchów komunistycznych II Rzeczypospolitej.

Książka Bogdan Gadomski „Biografia agenta" to znakomita i unikalna pozycja dla wszystkich interesujących się historią Polski rozpatrywaną w aspektach które rzadko odnajdujemy w literaturze . Naprawdę polecam.