Nowy Autorytaryzm - Polityka Strachu | Autor: Gideon Rachman

  Przyznam szczerze, że po książkę sięgnęłam z racji zainteresowań zawodowych, bo przecież ucząc studentów trzeba być na bieżąco, należy również być kopalnią podpowiedzi literackich, takich, które mogą rozwinąć młodego człowieka, w obszarze, który go szczególnie zainteresuje. Dla mnie będzie to pozycja którą z pewnością pokażę na wykładach z przedmiotu „Podstawy socjologii” w nowym semestrze.
Książkę napisał Gideon Rachman, wieloletni dziennikarz, laureat nagrody Orwella, dla dziennikarzy politycznych, co przynajmniej dla mnie stanowiło pewnego rodzaju wabik by zapoznać się z omawianą pozycją.

Autor na około 390 stronach zamieszcza esencję tego, w jakich krajach i w jakich formach wyłonił się autorytaryzm XX1 wieku. Całość otwiera wstęp, w którym dziennikarz przedstawia tło odradzających się rządów autorytarnych, przekrojowo analizując wspólne mechanizmy, widoczne w krajach, które omówił dalej bardziej szczegółowo. W interesujący sposób kreśli postać przywódcy, który za nic ma przepisy prawa, a wszystkie działania podporządkowuje temu, by raz zdobytej władzy nie oddać, a na kartach historii własnego kraju zapisać się jako kolejny marszałek, król, car czy sułtan.

Trzon książki stanowi trzynaście rozdziałów opisujących poszczególne państwa ew. regiony. Rachman opisuje każdy z krajów skupiając się na najważniejszych kwestiach, które jego zdaniem wymagają szczególnego podkreślenia. Opisy są - co trzeba powiedzieć - dość ogólne. Jednak, nie zaskakuje to zupełnie, gdyż o samej Rosji Putina można napisać wielotomową opowieść. Ostatni z rozdziałów w głównej części dotyczy dwóch ważnych postaci demokratycznego świata: Emanuela Macrona i Angeli Merkel oraz tego, w jaki sposób funkcjonowali oni politycznie w kontaktach z wymienionymi wcześniej autokratami. Zamknięcie stanowi epilog, dotyczący Joe Bidena i tego, jakie wyzwania stoją przed prezydentem USA w kontekście autokratyzmu istniejącego w wielu do tej pory demokratycznych krajach.

Zdawałoby się, że ugruntowane i dojrzałe demokracje takie jak amerykańska, czy też demokracje europejskie pamiętające, mroczne czasy własnych faszyzmów lat 30-tych XX wieku, będą odporne na działania polityków mających zapędy autokratyczne. Nic bardziej mylnego.
Autor na bazie swoich wieloletnich obserwacji prowadzonych w różnych krajach w czasie pracy dziennikarskiej tworzy dla każdego kraju dotkniętego wirusem autokracji, opowieść.

Przedstawia czytelnikom krótki biogram przywódcy, szkicuje skromne wprowadzenie dotyczące sytuacji społeczno-politycznej kraju, jednym słowem pokazuje, co sprawiło, że taka forma sprawowania władzy w tym konkretnym kraju stała się możliwa. Dziennikarz przytacza wiele przykładów, które znakomicie pokazują populistyczne sztuczki, do jakich uciekają się politycy, byle tylko zwiększyć szanse na zwycięstwo wyborcze. Opowiada o związkach tronu z ołtarzem, o rzekomym przywiązaniu do wartości tradycyjnych danego kraju, czy wreszcie o wspólnej dla wszystkich tych krajów głębokiej nienawiści dla myśli liberalnej, promującej idee takie jak: inkluzyjność, różnorodność czy włączanie. Egzemplifikacją tych wartości, a w rozumieniu autokratów „wcieleniem samego zła”, jest Unia Europejska i Stany Zjednoczone, często określane „zgniłym” czy „zepsutym Zachodem”.

Należy dodać, że w tym mało zacnym gronie państw wykazujących cechy autokratyczne o różnym nasileniu znalazła się również Polska, której autor poświęcił jeden wspólny z Węgrami rozdział pod tytułem: „Orban, Kaczyński i ekspansja nieliberalnej Europy”. Rachman opisuje to, w jaki sposób oba kraje stały się pariasami Wspólnoty Europejskiej, w jaki sposób manifestowały pogardę dla prawa czy to lokalnego, czy europejskiego. Pokazuje mechanizmy korupcyjne, politykę anty-imigrancką podszytą brunatnym nacjonalizmem i to co jest wspólne, dla wszystkich krajów autokratycznych: serwowanie rodakom opowieści o tym, że uczynią ich znowu wielkim.

Książka ma charakter publicystyczny, napisana jest w sposób wyjątkowo przyjazny co sprawia, że zawiłe czy czasem trudne, polityczne kwestie są łatwe do przyswojenia nawet dla osób nie zajmujących się polityką zawodowo na co dzień. Sądzę, że jest to pozycja, którą warto przeczytać, by móc zrozumieć to, co dzieje się w otaczającym nas świecie, przyjrzeć krytycznie obietnicom serwowanym przez polityków z różnych obozów. Myślę też, że może być szczepionką na wirus populizmu i demagogii, który może doprowadzić do rozwinięcia się pełnoobjawowego autokratyzmu w każdym kraju, gdzie czujności obywatelskiej zabraknie.