Świt Królestw. Jasna Historia Wieków Ciemnych | Autor: Dan Jones

       Czy popularno-naukowe opracowanie historyczne da się czytać jak najciekawszą powieść z frapującą akcją i niepospolitymi bohaterami? Jak najbardziej tak, jeśli tylko napisze je Dan Jones. Autor bestsellerowych „Krzyżowców” i „Templariuszy”, zakochany w średniowieczu, pokazuje nam w „Świecie królestw” wszystkie jego jasne strony i udowadnia, że wieki zwane ciemnymi rzucały całkiem sporo światła na karty historii, głównie Zachodu, gdyż w znakomitej większości to jego właśnie dotyczy ta monografia.

       Pisana z pasją, żywym, obrazowym stylem, a także, co w tego typu publikacjach raczej niespotykane, z ogromnym, inteligentnym poczuciem humoru, po prostu łapie nas i trzyma mocno przez całe ponad 700 stron, gdy spacerujemy sobie swobodnie z Danem Jonesem po tysiącletniej linii czasu, od upadającego Cesarstwa Zachodniorzymskiego aż do początków Renesansu. To długi czas, a określenie go skrótem „wieki ciemne” jest mylące i niesprawiedliwe.

       Bardzo przejrzyście i w dokładnie przemyślany sposób poprowadzono tutaj narrację, skumulowano wszystkie najważniejsze osiągnięcia ponad tysiąca lat, nakreślono przyczyny i skutki kluczowych wydarzeń, wtrącając wiele interesujących cytatów z pism, literatury i mów władców, na poparcie wysnuwanych wniosków. Udało się to przeprowadzić płynnie, jedno wynika z drugiego, wątki łączą się ze sobą, pozwalając niespiesznie i z dużą przyjemnością podróżować przez historię. Można scalić i uporządkować te fragmenty wiedzy, jakie gdzieś tam tłuką nam się w głowie od czasów szkolnych, uzupełnione przez późniejsze, najczęściej przypadkowe i rozrzucone w czasie lektury. To książka dla każdego, kto lubi historię i chciałby ją lepiej zrozumieć. Jedyna chyba tak erudycyjna, a z drugiej strony merytorycznie bogata, jaką czytałam.

       Autor zwraca uwagę na wielkość Rzymu, na metodę włączania osiągnięć podbitych ludów w ramy rzymskiego porządku i obracanie ich na chwałę Rzymu, a także na wprowadzanie rzymskich rozwiązań na opanowanych terytoriach. Takie postępowanie skutecznie umacniało prymat cesarstwa w zachodnim świecie i związywało z nim ludność ościenną. Przyglądamy się tym rozwiązaniom i zaczynamy rozumieć, czemu tyle z nich przetrwało tak długo i stało się podwaliną dla nowożytności.

       Jednocześnie nie brak w książce obrazów okrucieństwa, brutalnej i podstępnej walki o władzę, wykorzystywania setek tysięcy ludzi (ponoć nawet dwóch milionów) w niewolniczym jarzmie. Intrygi i pragmatyzm, siła i spryt, na wszystko przytaczane liczne, malownicze przykłady i kreślone krótkie wyimki z historii. Widać, że od początku światem rządzą podobne zasady, zmieniają się środki techniczne i możliwości, ale metody zdobywania i utrzymywania władzy, a także przyczyny jej utraty, pozostają zastanawiająco powtarzalne.

       Od Rzymu się zaczyna, przy czym Dan Jones co rusz czyni nawiązania do czasów późniejszych, a także tych już nam współczesnych. Bardzo to obrazowa i fascynująca metoda na pokazanie ciągłości historii, cykliczności zjawisk, wykorzystywania zdobyczy minionych wieków i budowania na nich nowego. Zawsze jest bowiem jakaś spuścizna i jakieś podwaliny, które dobrze zagospodarowane oznaczają rozwój.

       Mamy też narodziny państwa Franków, oczywiście z wykorzystaniem rzymskich doświadczeń i cesarstwo wschodniorzymskie. Wspomina się o Dalekim Wschodzie, wyrastającym na potęgę. Również o arabskich podbojach i nowej religii, islamie oraz jej proroku, Mahomecie. No i oczywiście o późniejszym pochodzie islamu na Zachód, długiej arabskiej obecności na Półwyspie Iberyjskim.

       Osiągnięcia człowieka, tak na polu polityki, jak i nauki oraz kultury są w tym czasie imponujące. Powstają uniwersytety, buduje się klasztory, a później coraz bardziej imponujące katedry, duchowość jest bardzo ważna. Dwory królewskie błyszczą wspaniałością, odbywają się na nich turnieje rycerskie, pasuje się nowych rycerzy. Ruszają pierwsze krucjaty, akurat dość mocno przez autora skrytykowane.

       Nawet poematy rycerskie, w stylu „Pieśni o Rolandzie”, potrafi autor postawić obok współczesnej literatury i filmu traktujących o superbohaterach. Płynnie przechodzimy do początków nowej epoki, do idei odrodzeniowych, cały czas jednak, co najważniejsze w tym monumentalnym dziele, pamiętamy o tym, że „Przeszłość i teraźniejszość nieustannie się przenikają i wpływają na postawy, przekonania, uprzedzenia oraz poglądy”, a poprzez uważne, całościowe spojrzenie na przeszłość, teraźniejszość jawi się nam bardziej zrozumiała i przemawia pełniejszym głosem.