Grzegorz Żurek

Żeby napisać coś, co jest powieścią lub choćby do tego miana aspiruje, trzeba w życiu jednak minimum kilka książek przeczytać. Tak więc odpowiem dokładnie tak, jak wielu odpowiedziało przede mną i wielu odpowie po mnie – moja przygoda z pisaniem zaczęła się od czytania. Począwszy od „Sierotki Marysi" i „Dzieci z Bulerbyn", a skończywszy na Mannie, Prouście i Joysie. Czy zawsze chciałem być pisarzem? Nie. Nigdy nie chciałem być pisarzem i pisarzem się nie czuję. Pisarze przynależą do PEN Clubu, piją cafe latte w modnych kawiarniach oraz są zapraszani do TVP Kultura. Ja niestety nie spełniam kryteriów (śmiech).

Wybór padł akurat na taki tytuł, ponieważ na moje ucho dobrze to brzmi i jest symetryczne pod względem fonicznym. Dwa wyrazy o takiej samej ilości liter i sylab, a pośrodku spójnik. Gdzie jak gdzie, ale w tytule ład, skład i porządek zachowane być muszą! Poza tym jest w tym jakaś dosadność, a nawet pewna ordynarność korespondująca z treścią książki. No i jest oczywiście śląski akcent, bo „bala" to w gwarze śląskiej nic innego jak piłka. Koniec końców jest to tytuł najbardziej adekwatny z tych, które wymyśliłem. Brałem również pod uwagę wariant „ ... worek piasku niesie", będący fragmentem popularnej ludowej piosenki o Grzesiu, co szedł przez wieś. Szybko jednak zrezygnowałem. Za długie, a poza tym cudze. A tak od razu na wstępie się u kogoś zapożyczać, wydało mi się co najmniej nietaktowane (śmiech).

Aż tak? „Zawładnąć" to duże i złe słowo. Oczywiście cieszę się z każdego przejawu zainteresowania, ale nie jestem łasy na pochlebstwa. Marzy mi się raczej rzeczowa polemika z kimś, kto zna się na rzeczy.

Zalążek pomysłu, jakiś intuicyjny i mglisty punkt wyjścia od dawna nosiłem gdzieś z tyłu głowy, ale największą trudność sprawiło mi sklecenie pierwszego zdania, z którym borykałem się dobrych kilka dni. Rzeźbiłem, cyzelowałem, dopieszczałem, glansowałem. Potem już poszło z górki i pisałem jak automat. Pisanie nie zaprzątało specjalnie mojej uwagi, ponieważ „myślę palcami", tzn. nigdy nie zastanawiam się nad tym, co napiszę, ani nie roztrząsam tego, co napisałem (z wyjątkiem tego nieszczęsnego pierwszego zdania). Moje pisanie ma charakter niemal mechaniczny. Nie staram się ogarnąć całości, tworzyć planów fabularnych, a następnie skrzętnie ich realizować. Nawet jedno zdanie to dla mnie zbyt wiele. Ja cały czas jestem na poziomie słowa. Pojedynczego słowa, które pociąga za sobą kolejne pojedyncze słowo. Zasiadam do klawiatury z pustką w głowie i z pustką w głowie od niej odchodzę, a gąszcz słów, którymi zapełnia się strona po takiej sesji nie jest w zasadzie owocem operacji myślowych, lecz jedynie rezultatem czysto fizycznej, stricte somatycznej czynności pisania. Choć wielokrotnie próbowałem, nigdy nie potrafiłem „pisać w głowie". Wymyślać bohaterów, tworzyć intryg, opisów, a następnie przelewać tego na papier. Nie wiem, czy to źle, czy dobrze. Może dobrze, bo bardziej naturalnie, może źle, bo brak intelektualnej głębi. W ogóle bardzo mało wiem w związku z "Wódą i balą" i prawdopodobnie w ogóle nie powinno się mnie o to pytać (śmiech).

Z pewnością pomogły mi polonistyczne studia, a ściślej lektury, które w ich ramach przetrawiłem. I to tyle. Nauczycielstwa bym do tego nie mieszał. To zupełnie inny rodzaj aktywności i całkowicie odrębna od pisania domena.

Dla osób, które mnie znają, ale także dla postronnych czytelników naturalne jest, że próbują się doszukiwać wspólnych rysów między bohaterem a autorem. Bo nosimy wspólne imię, bo ja z Mysłowic, a akcja powieści osadzona jest w Mysłowicach itd. Faktycznie, bohater ma ze mną wiele wspólnego, ale ma też wiele wspólnego z Don Kichotem, Tristramem Shandy czy Konsulem z powieści „Pod wulkanem" autorstwa Malcolma Lowry'ego. „Życiopisanie" w stanie czystym nie istnieje, a jeśli nawet istnieje, to ja go nie uprawiam. Proszę pamiętać, że literatura jest pięknym kłamstwem, a gra w kotka i myszkę z czytelnikiem zaczyna się już na okładce.

Czytelnik niczego nie powinien. Czytelnik jest wolnym człowiekiem i ma prawo czytać, co chce. Ja również przede wszystkim jestem czytelnikiem i napisałem książkę taką, którą sam z chęcią bym przeczytał, a z chęcią przeczytałbym książkę nietypową i niejednorodną stylistycznie, bo styl to dla mnie priorytet i tak naprawdę w „Wódzie i bali" nie wydarzenia są na pierwszym planie, lecz język eksploatowany niemal we wszystkich rejestrach. Jest wulgarnie i podniośle. Jest poezja i proza. Jest gwara śląska i stylizacje na język biblijny i lament proroka Jeremiasza. Jeśli ktoś podziela takie podejście i lubi zabawy tego typu, zapraszam do lektury.

Nie mogę zdradzić jego tożsamości, ale ufam jego osądowi bezgranicznie. Wiem, że nigdy nie oszczędzi mi słów krytyki i nie pochwali mnie ze zwykłej grzeczności, bo z natury jest arogancki, szorstki i bezlitosny (śmiech).

Podoba mi się anegdota na temat Michała Witkowskiego, który podobno ma na drzwiach portret Elfriede Jelinek i w przypływach zazdrości, że „suka" tak dobrze pisze, rzuca w nią lotkami. Ja również nie posiadam literackich idoli. Nie lubię pisarzy. Niektórym jedynie mogę zazdrościć. Zazdroszczę Pilchowi, Masłowskiej i Gombrowiczowi. Bardzo, ale to bardzo, tak że aż mnie skręca, zazdroszczę Houellebecqowi. Nie pisałem jednak będąc pod czyimś wpływem, a nawet wrażeniem. Dążyłem do tego, żeby to mój głos wyraźnie wybrzmiał, starałem się odnaleźć, a następnie wyartykułować swój własny, niepowtarzalny idiolekt i myślę, że się udało.

Muszę zatem szanowną Panią wyprowadzić z błędu. Pisanie to nie moja największa pasja. Moją największą pasją jest to, co ewentualnie może posłużyć za materiał do pisania: ludzie, miejsca, słowa, zachowania. Mam naturę obserwatora i analityka. Często łapię się na tym, że nie uczestniczę w rzeczywistości na pełnych prawach, nie rzucam się w wir wydarzeń, tylko stoję z boku i z pozycji korespondenta zdaję relację. Jeśli chodzi o hobby? Nie mam hobby. Drażni mnie to słowo. Brzmi jakoś głupio i niepoważnie. Kojarzy mi się ze zbieraniem znaczków albo kapsli od piwa. Nie mam hobby. Za stary jestem na hobby (śmiech).

Szanowny Czytelnik pozwoli, że go zaskoczę. Czy Szanowny Czytelnik lubi być zaskakiwany? Lubi niespodzianki? Tak. Oczywiście, że lubi. Wszyscy lubią króliki z kapelusza. Pozwólcie zatem, że w kwestii literatury będę Waszym prestidigitatorem.