Maryla Hempowicz

To nie był gwałtowny zwrot.. Już kilka lat temu napisałam powieść Julia i mężczyźni, przeznaczoną dla dorosłych Czytelników. Moim bohaterkom przybywało lat – podobnie, jak i mnie - i gdy znalazłam się na emeryturze, postanowiłam, że kolejna książka będzie opisywać życie emerytki. Niesie to ze sobą określone konsekwencje – Marta jest bardziej dojrzała i bardziej świadoma swoich wyborów niż moje poprzednie młode bohaterki. Z drugiej strony, tęskni za czasami młodości i często wraca do nich wspomnieniami. W tej powieści chciałam pokazać, że okres emocjonalnych rozterek i problemów dotyczy nie tylko młodości, że również w wieku 60 plus człowiek może przeżywać cały wachlarz uczuć, od przygnębienia i depresji do radości i euforii.

Myślę, że można to odnieść do wielu powieści - nawet z ulotnej myśli czy fragmentu rozmowy może narodzić się książka. Wiele zależy od zdolności obserwacji świata i wyobraźni pisarza. W Złotej smudze jesieni najpierw wymyśliłam postać głównej bohaterki, która właśnie przechodzi na emeryturę, a potem fabułę i dramaturgię wydarzeń, przechodząc od wstępnych szkiców i konspektu do rozbudowanych wątków. Proces twórczy to „lepienie" całości z elementów fikcji i rzeczywistości. Każdy autor jest „demiurgiem", twórcą całkowicie panującym nad powieściowym światem, jednak zdarza się, że pod wpływem nagłego impulsu zmienia zaplanowaną wcześniej akcję. Myślę, że właśnie ta nieprzewidywalność aktu tworzenia jest najpiękniejsza w pisaniu.

W każdej mojej powieści są mniej lub bardziej czytelne wątki autobiograficzne. Szczególnie wyraźne są w pierwszej powieści Krystyna, opisującej dzieje młodej wrażliwej pielęgniarki. Uważam, że akcja i dramaturgia książki nie mogą być pozbawione odniesień do realnego świata, jeśli mają być wiarygodne. Wykorzystując wątki z własnego życia, traktuję je jako ramę, „szkielet" dla fabularnych wydarzeń. Na przykład, w Złotej smudze jesieni wysyłam Martę na wycieczkę do Włoch – jest to przetworzony opis podróży, w którą wybrałam się kilkanaście lat temu. Podobnie jest z jej pobytem na Wdzydzach – wielokrotnie gościłam tam wczesną jesienią. Inny „ślad" można znaleźć w rozdziale, w którym bohaterka wspomina wakacje w bułgarskim kurorcie - Złotych Piaskach. Pojawia się tam scena, kiedy Marta zostaje zaproszona do kabiny pilotów. Ta sytuacja zdarzyła się rzeczywiście - podczas lotu z Warszawy do Warny kapitan zaprosił mnie do kokpitu, skąd mogłam podziwiać przepiękne widoki Karpat.

I jedno, i drugie. Jest to postać, której biografię możemy łatwo odtworzyć: przez wiele lat pracowała w Pomorskim Centrum Kultury, organizowała sesje literackie i spotkania z autorami. Niedawno przeżyła tragedię – nagle zmarł jej mąż. Przejście na emeryturę otwiera Martę na doświadczenia uniwersalne. Boi się tego, co niesie ze sobą przyszłość – samotności, chorób, starości. Jej jedynym hobby była praca - w tym kontekście emeryturę postrzega jako niezwykle trudne doświadczenie życiowe. Wydaje mi się, że dla wielu osób pożegnanie z pracą jest trudnym czasem i po prostu się tego boją. Emerytura nie musi jednak kojarzyć się tylko negatywnie. Marta przechodzi metamorfozę i odzyskuje radość życia. Jedzie na wycieczkę do Włoch, poznaje nowych ludzi, staje się radosna i energiczna, otwiera się na świat. Ten wyjazd okazuje się początkiem nowego dobrego etapu w jej źyciu.

Losy moich bohaterów stanowią wypadkową różnych splotów wydarzeń. Celowo w ich historię wplatam „interwencje losu" – uważam, że przypadek jest potężniejszą siłą niż nam się wydaje. Czasem banalne zdarzenia, którym nie przypisujemy źadnego znaczenia, mogą wywrócić nasz świat do góry nogami. Fascynuje mnie nieprzewidywalność życia i rola przypadku.

No cóż, nigdy nie należy tracić nadziei, że spotkamy kogoś dobrego, miłego, kto odmieni nasze życie. Świat jest tak bogaty w wydarzenia i możliwości, że wszystko może się zdarzyć. Myślę, że losy moich bohaterów są tego ilustracją.

Wspomnienia przywoływane przez Martę wzbogacają jej postać, ukazują jej wrażliwość i emocje. Pokazują także piękno świata, urok dawnych miłych chwil, niosą pociechę zgnębionej, zagubionej w nowej sytuacji życiowej Marcie. Podobną rolę pełnią retrospekcje dotyczące dzieciństwa mojej bohaterki w Dużym Borze. Jest to ucieczka w dobrą oswojoną przestrzeń, dzięki czemu powrót do nieprzyjaznego dla niej świata staje się łatwiejszy.

Tak. Wyposażyłam moją bohaterkę we wrażliwość na urodę świata, na piękno szczegółu, barwy, nastroju... Marta jest mądrą, wrażliwą turystką, zwiedzającą Włochy, zachwyconą dziełami sztuki, ale zmęczoną intensywnością i powierzchownością zwiedzania, nieuniknionymi na tego typu wycieczkach.

Wysyłając Martę w różne ciekawe miejsca, chciałam osiągnąć dwa cele: zaciekawić Czytelnika oraz pokazać, jak aktywność mojej bohaterki pomaga jej w trudnych chwilach i otwiera ją na nowe ciekawe doświadczenia życia i kontakty z różnymi ludźmi. Miejsca, w których przebywa Marta, oglądamy także oczami drugoplanowych bohaterów - uczestników wycieczki, kuracjuszy sanatorium itd. Reprezentują oni różne charaktery, różne postawy i są uzupełnieniem i tłem dla głównej pary bohaterów. Podobną rolę pełnią także opisy przyrody które współtworzą tonację powieści.

W bardzo niewielkim zakresie. Ten wątek umieściłam po to, aby wzbogacić postać Marty. Kreuje ona własny fikcyjny świat, nad którym ma pełnię władzy i jest to dla niej swoista autoterapia, pozwalająca jej odzyskać pewność i wiarę w siebie. Jednocześnie nawiązuję w ten sposób do mojej poprzedniej powieści – Julia i mężczyźni, której główna postać przeżywa problemy podobne do problemów bohaterki powieści pisanej przez Martę. Idę nawet krok dalej – kiedy Marta wraca do domu ze świątecznego pobytu na Kaszubach, spotyka przy windzie byłą sąsiadkę... Julię. Poprzez ten epizod łączę symbolicznie obie moje bohaterki.
Marta, zaczyna pisać powieść, aby dowartościować swoje życie emerytki, zachęcona publikacją opowiadania w prasie kobiecej. Ten wątek ma charakter autobiograficzny. Moja pierwsza powieść - Krystyna – powstała na kanwie opowiadania Bieguny nocy, poświęconego młodej pielęgniarce, pełniącej bardzo trudny pierwszy nocny dyżur w szpitalu.

Złota smuga jesieni jest dla mnie ważną pozycją, gdyż jej temat – życie dojrzałej bohaterki – jest mi szczególnie bliski. Tworząc postać Marty, mogłam odwoływać się i do własnych doświadczeń, i do przeżyć moich rówieśniczek. Teraz rozpoczęłam pisanie nowej powieści, także o kobiecie na emeryturze, ale jeszcze za wcześnie, aby zdradzać szczegóły.

ZONTA INTERNATIONAL to prestiżowa międzynarodowa organizacja, współpracująca z UNESCO, UNICEF-em, UNIFEM-em i Międzynarodowym Czerwonym Krzyżem. Gdański Klub ZONTY założyłam wraz z koleżankami w 1994 roku, dzięki temu, że ideę ZONTY przeniosły do Gdańska dwie wspaniałe kobiety - Budzimira Wojtalewicz-Winke, znana zasłużona gdańszczanka, bohaterka głośnej książki „Jak pogoniłam Hitlera" oraz jej kuzynka z Frankfurtu nad Menem dr Heidi von Leszczynski. I wprawdzie kilka lat temu nasz Klub przestał istnieć, ale myślę, że przez ponad dekadę udało nam się zrobić wiele dobrego. Organizując w Grand Hotelu w Sopocie doroczne bale charytatywne, zbierałyśmy fundusze przeznaczone między innymi na stypendia dla uzdolnionych uczenic i studentek z Trójmiasta, czy na dziecięcy oddział onkologiczny w Gdańsku. Inną formą działania były zbiórki funduszy na rzecz kobiet z krajów ogarniętych wojną, czy kobiet żyjących w szczególnie trudnych warunkach w Afryce. Cieszę się, że byłam założycielką i pierwszą prezydentką gdańskiego Klubu - do dziś noszę złocisty znaczek z emblematem ZONTY.