Nocna Strona Natury Albo Duchy, Widma I Zjawy

  Książka Catherine Crowe pt. „Nocna strona natury albo duchy, widma i zjawy” to pozycja bezwzględnie ciekawa, gdyż zjawiska nadprzyrodzone są tutaj poddawane analizie rzeczowej, opartej na domniemanych faktach i relacjach różnych osób, które miały styczność z procesami lub obiektami, których istnienia nie można wytłumaczyć w sposób racjonalny i naukowy. Trzeba przede wszystkim zauważyć, że publikacja ta została napisana w latach 50-tych XIX wieku i dosyć mocno koreluje z założeniami literatury pięknej, która była w tamtym okresie tworzona. Jak wiadomo, są to europejskie czasy romantyzmu, które lubowały się w takich zagadnieniach, o których mówi również autorka tego nietuzinkowego reportażu. Styl wykorzystywany w tej pozycji odrobinę aspiruje do bycia naukowym, czy też popularno-naukowym, jednak przecież wiadomo, że przedmiot badany nie podchodzi pod narzędzia empiryczne, tylko raczej pod wyobraźnię i subiektywne postrzeganie. Jeśli ktoś z was miał wrażenie, że jest to pozycja horrorystyczna lub fantastyczna, że jest to opowieść z konkretnymi bohaterami i fabułą, to może się niestety rozczarować. To nie jest sfabularyzowana historia, jedynie zbiór relacji świadków, którzy w tym czego doświadczyli, upatrywali akcentów boskich, nadprzyrodzonych, irracjonalnych.

Książka ta może być dopełnieniem do materiałów teoretycznych na temat sztuki romantycznej, może także ją w jakimś sensie tłumaczyć. Odpowiada bezwzględnie na pytanie, co jest takiego w tych motywach fascynujące, dlaczego porywały rzeszę twórców, którzy odrzucili mickiewiczowskie „szkiełko i oko”. Trzeba przy tym jednocześnie zauważyć, że narratorka prowadzi nas przez meandry zjawisk fantasmagorycznych w pełnym tego słowa znaczeniu – widać u niej uczuciowość, pasję do podjętego tematu. W tych fragmentach styl paranaukowy miesza się z subiektywną perspektywą, co daje nam dosyć komiczny i hybrydowy rezultat. To, co zostało tu osiągnięte w kwestiach analitycznych zostaje w pewien sposób zniwelowane przy historiach, które nie mają żadnego pokrycia w rzeczywistości – są to przeważnie opowieści przekazywane z ust do ust, na zasadzie popularnej dziecięcej zabawy w tzw. „głuchy telefon”. Wiadomo, że przy którejś z kolei osobie hasło zostaje odrobinę przekształcone i w rezultacie jego znaczenie również się zmienia. Można odnieść wrażenie, że Catherine Crowe właśnie tego typu informacje zamieściła w swojej książce.

Mimo tych kliku mankamentów całość czyta się bardzo dobrze. Mi ta książka nie tylko wyjaśniła pewne założenia mentalne i światopoglądowe epoki, ale przede wszystkim zbliżyła do kreatorów sztuki, wytłumaczyła ich pobudki oraz sposób postrzegania otaczającej rzeczywistości. przytoczone historie są także po prostu ciekawe i intrygujące, pełne ciekawych motywów, które spokojnie mogą zostać wykorzystane w różnych dziedzinach sztuki.

Trzeba również zwrócić szczególną uwagę na tłumaczenie książki. Jest ono odrobinę uwspółcześnione, ale w taki sposób, żeby nie pozbawić jej oryginalnego charaktery i natury. Jest ono zdecydowanie wyważone, zachowuje równowagę zarówno pomiędzy wydźwiękiem tradycji, a merytoryką czasów teraźniejszych. Przekład jest więc wykonany umiejętnie i z rozwagą, co jest niepodważalnym atutem dzięki któremu każdy, bez względu na predyspozycje językowe będzie mógł ze zrozumieniem przeczytać wspomnianą pozycję.

Jeśli interesujecie się literaturą romantyczną i pragniecie wiedzieć jakie pobudki twórcze kierowały poetami i pisarzami tego okresu, to warto zajrzeć do dzieła Catherine Crowe. Będzie to nie lada gratka dla sympatyków tego czasu, pozwoli również na pogłębienie wiedzy np. przez nauczycieli i wykładowców. Jednakże można tę książkę potraktować również jako tekst dla amatorów – język nie będzie nam tu utrudniał zadania odczytywania sensów. Polecam!