Społeczeństwo Populistów

  „Społeczeństwo populistów” to bardzo ważna diagnoza stanu w jakim znalazło się polskie społeczeństwo. Tak. Społeczeństwo, a nie tylko polityka. Nie oni, ale my. Ty i ja. Autorzy rozpracowują temat populizmu nie patyczkując się z czytelnikiem, mówiąc mu, że populizm nie istnieje gdzieś w oderwaniu od nas, w próżni, że jest blisko, na tyle blisko, że nieświadomie ciągle jesteśmy pod jego wpływem i ulegamy zarażeniu. Z dnia na dzień nasza odporność spada, a my ulegamy pokusie populizmu i wpadamy w jego pułapkę.

Przemysław Sadura i Sławomir Sierakowski analizują kolejno hipotezy, jak doszło do tego, że populizm zagościł na wielu scenach politycznych nie tylko Europy, ale i Stanów Zjednoczonych. Według hipotezy gospodarczej populizm to „anty liberalna odpowiedź demokracji na niedemokratyczny liberalizm”, hipoteza kulturowa zgłębia historię polityczną i społeczną narodu, jako przyczynę możemy znaleźćteż wpływ nowych technologii czy charyzmatyczny wpływ jednego lidera politycznego, które wiedzie naród na ścieżki populizmu. Jednak autorzy wykazują, że wymienione przyczyny jakkolwiek mają wpływ na powodzenie populistów, to jednak nie tłumaczą tego zjawiska. Ich zdaniem u podstaw populizmu tkwią zwrot postmodernistyczny, słabe fundamenty liberalizmu politycznego i kwestia braku zaufania społecznego.

Kolejna bardzo ważna kwestia, którą nakreślają autorzy to analiza elektoratu Prawa i Sprawiedliwości. Dzielą go na elektorat tzw. żelazny i cyniczny. Elektorat żelazny głęboko wierzy w słuszność działań PiS jednakże „zapewnia partii wieczność, ale nie władzę”. Za dojście do władzy i jej utrzymanie odpowiada elektorat cyniczny, który nie zawsze zgadza się z „linią partii” jednak głosuje na nią ze względu na osobiste korzyści. Nie wierzy w możliwość reform, więc wybiera doraźną korzyść w postaci napływu gotówki dzięki transferom socjalnym. Ten „cynizm” wyborców jak w lustrze odbija cynizm partii i zachowania jej polityków. Wyjaśnia, dlaczego wyborcy PiS uodpornili się na afery z udziałem swoich polityków i dlaczego nie zmieniają one ich nastawienia, a w rezultacie sondaży wyborczych. Autorzy analizują szczegółowo, co sprawiło, że część społeczeństwa, nawet dawnych wyborców PO, wybiera głosowanie na partię populistyczną.

Po 2020 roku społeczeństwo populistówzaczęło jednak dostrzegać błędne koło, w jakim utkwiło. Przyczyniła się do tego najpierw pandemia, a potem wojna w Ukrainie, a w konsekwencji kryzys gospodarczy naznaczony nieznanym dotąd młodemu pokoleniu zjawiskiem inflacji.Autorzy trafnie stawiają diagnozę państwa, którego słabość obnażyły te zjawiska i postawiły pod znakiem zapytania podejście „poradzę sobie, tylko się odczepcie”.

Przeczytanie „Społeczeństwa populistów”znając wynik wyborów z 15 października 2023 roku nie stanowi już traumy. Teraz już wiemy, że Polacy się zmobilizowali przełamali swoje lęki, dali szansę niepopulistycznej opozycji, mimo że populizm zaczął „nadgryzać” każdego z nas zarażając nas językiem nienawiści i radykalizującymi się poglądami, rozrywającna pół zarówno naród, jak i rodziny czy grona przyjaciół. Zrobiliśmy pierwszy krok. Teraz czas rady i wnioski Przemysława Saduryi Sławomira Sierakowskiego wdrożyć w życie, by populizm nie powrócił.

„Szczepionką” przeciw populizmowi ma być zbudowanie zaufania społecznego poprzez współpracę na każdym szczeblu i w małych grupach np. sąsiedzkich, poprzez budowanie silnych więzi społecznych i edukację obywatelską.

„Społeczeństwa populistów” nie czyta się łatwo. Może szkopuł tkwi w konstrukcji zdań, które wydają mi się na tyle zawiłe, że zmuszało mnie to do ponownego ich przeczytania. Nota metodologiczna wyjaśnia sporo, np. skróty zastosowane w treści – niestety znajduje się na końcu książki i zauważyłem ją dopiero po przeczytaniu zakończenia. Zdecydowanie wydźwięk książki nie jest optymistyczny. Trudno jednak dziwić się autorom. Populizm zaraził nas wszystkich, a najbardziej tych, którzy pomimo dwóch kadencji władzy PiSoddali na nią głosy - ponad 7 mlnprzypadłonajbardziej populistycznej partii w Polsce. Nadzieją napawa jednak fakt, że partia ta w wyniku swoich dotychczasowych działań nie jest w stanie podjąć współpracy i stworzyć większości parlamentarnej z żadnym z pozostałych ugrupowań. To daje wiarę, że polskie społeczeństwo wróci na tory liberalizmu politycznego i zacznie stosować „szczepionkę” zalecaną przez Przemysława Sadurę i Sławomira Sierakowskiego.