Ostatnie Lata Polskiego Lwowa

  Niegdyś był kulturalną i intelektualną stolicą Polski o znaczeniu nieporównywalnie większym od Krakowa. Dziś niewiele zostało z jego ówczesnego uroku i tylko najstarsi Polacy pamiętają o jego polskości. O tym, jaką rolę odgrywał przedwojenny Lwów m.in. dla rozwoju polskiej nauki i sztuki, młodsi czytelnicy mogą dowiedzieć się z książki autorstwa Sławomira Kopra i Tomasza Stańczyka pt. „Ostatnie lata polskiego Lwowa”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Fronda.

„Ostatnie lata Polskiego Lwowa” to trzecia obok „Ostatnich lat polskiego Wilna” i „Ostatnich lat polskich Kresów” pozycja pióra słynnego duetu popularyzatorów historii, która przenosi Nas na tzw. Kresy Wschodnie, by utrwalić w kolejnych pokoleniach pamięć o utraconych przez Polaków ziemiach, które po II wojnie światowej przeszły pod władzę Stalina. Tym razem przedmiotem zainteresowania pisarzy stały się ostatnie dekady Lwowa jako polskiego miasta, w którym sensacja goniła sensację, kwitło życie towarzyskie i artystyczne, produkowano najlepsze alkohole i z którym na wiele lat związało się pokaźne grono polskich literatów.

Ta oparta na 28 rozdziałach sentymentalna podróż do przeszłości ukazuje cienie i blaski przedwojennego Lwowa. Dzięki niej, przyjrzymy się m.in. procesowi powstawania „Panoramy Racławickiej” czy produkcji alkoholu w wytwórni Baczewskich, poznamy kulisy najsłynniejszych lwowskich afer – zabójstwa namiestnika Galicji i znanej we Lwowie aktorki – Antoniny Ogińskiej-Szenderewiczowej, sprawy Gorgonowej oraz skandalu w Galicyjskiej Kasie Oszczędnościowej, będziemy świadkami rodzącego się w sercu Lwowa futbolu i wreszcie doświadczymy pośrednio również krwawych epizodów z historii tego niegdyś polskiego miasta, mocno doświadczonego w czasie I i II wojny światowej. Przed czytelnikami długie godziny spędzone w doborowym towarzystwie Naszych przodków, którzy na różne sposoby zapisali się w pamięci potomnych i historii tego urokliwego miasta.

Autorom „Ostatnich lat polskiego Lwowa” zarzucano bazowanie na opowieściach o Lwowie, które przez lata publikowane były już na kartach literatury. Osobiście, uznaję ów zarzut za bezzasadny. Nie powstała bowiem do tej pory na polskim rynku wydawniczym pozycja, która w tak interesujący, różnorodny i poparty materiałem źródłowym oraz fotograficznym sposób opowiadałaby o ostatnich dziesięcioleciach przynależności Lwowa do Polski. To lektura ze wszech miar godna uwagi i popularyzacji, bo utrwala dla czytelników świat, którego już nie ma a który był (i nadal jest) istotną częścią polskiej tożsamości.

Książka autorstwa Kopra i Stańczyka porusza również kwestie współegzystowania na obszarze przedwojennego Lwowa przedstawicieli różnych narodowości. Są wśród nich Polacy, Ukraińcy, Żydzi a nawet Rosjanie, dla których niełatwa bywała ta wspólna egzystencja. Autorzy z perspektywy czasu przyglądają się pogromom organizowanym przez ludność ukraińską na mieszkających we Lwowie Polakach oraz wyjątkowo napiętym stosunkom polsko-żydowskim, zauważając, że na tym terenie to Nasi sąsiedzi bywali często agresorem. Wspomniane refleksje to wyjątkowo cenny aspekt socjologiczny zawarty w tej narracji, niezbędny do zrozumienia ówczesnych realiów społeczno-politycznych i specyfiki czasów, w których przyszło żyć Naszym rodakom na wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej.

Pozostając pod urokiem tej książki, gorąco polecam „Ostatnie lata polskiego Lwowa” nie tylko miłośnikom historii, ale przede wszystkim Polakom, którzy nie znają losów tytułowego miasta i nie wiedzą, jak ważnym punktem było ono na przedwojennej mapie Polski. Pokaźna garść faktów zawartych w tej lekturze pozwoli Wam odkryć to, co polskie w tym leżącym w granicach dzisiejszej Ukrainy mieście.

*Fragment refrenu piosenki pt. „Tylko we Lwowie” autorstwa Emanuela Szlechtera z muzyką Henryka Warsa, spopularyzowanej dzięki filmowi pt. „Włóczęgi” z 1936 roku.