Wstyd | Autor: Elżbieta Czykwin

Elżbieta Czykwin jest z zawodu socjologiem wychowania i pedagogiem społecznym. Pracuje W Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Autorka i współautorka wielu publikacji np. „Gorsi inni", „Dwujęzyczność i Dwukulturowość". Za książkę „Stygmat społeczny" z 2007 roku została uhonorowana Nagrodą im. profesor Ireny Lepalczyk, przyznane jej przez Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Jest dwukrotną stypendystką Robinson College Uniwersytetu w Cambridge.

Co to jest wstyd ?- zespół reakcji organizmu (np.rumieniec), połączony z możliwym do przewidzenia działaniem (ukrycie się) i przykrymi myślami ( „Jestem głupi", „co ona sobie o mnie pomyśli"). Taką definicję przeczytamy w internecie. Elżbieta Czykwin do tego pojęcia podchodzi z ogromną systematycznością i dokładnością. W części pierwszej „Emocje i wstyd- pierwsze koncepcje" jest mowa o prekursorach problematyki w myśli społecznej, począwszy od Platona poprzez między innymi Francisa Bacon po Norberta Eliasa. Wszyscy oni dali początek ważnym wątkom myślenia na temat wstydu, które jak dotąd nie zostały zakwestionowane, przeciwnie weszły w skład fundamentalnych twierdzeń socjologii – pisze autorka.

Mnie osobiście bardzo zainteresowała Część IV, w której autorka podejmuje temat więzi społecznej i ich charakterystyki w kontekście wstydu. Znajdziemy tu również wiadomości na temat kulturowych aspektów omawianego zagadnienia. Poczucie wstydu jest zupełnie inaczej interpretowane przez różne narodowości. Amerykańscy bankierzy np. nie przyznawali się do winy w momencie kryzysu ekonomicznego, i z założenia zaprzeczają winie, więc kwestionują wstyd i nie poczuwają się do odpowiedzialności za kryzys, który spowodował spadek zaufania ludzi do tych instytucji jak i do państwa. Inaczej sprawa wygląda w Japonii. W wyniku ataku hakerskiego zagrożone zostały zagrożone dane osobowe 77 milionów klientów formy. Dyrektor w japońskim koncernie wraz z pracownikami przeprosił wszystkich użytkowników i przyznał, że hakerzy wykorzystali lukę w zabezpieczeniach. Oprócz przeprosin ( gdzie prezesi robili to również przez głęboki pokłon ) również zaproponowano rekompensatę. W sprzeczności do tych zachowań, stoi postawa włoskiego kapitana statku „Costa Concordia" Francesco Schettino, który w 2011 roku opuścił tonący statek z 4200 osobami na pokładzie. W wyniku katastrofy zginęły 32 osoby. Oskarżony nie przyznaje się do winy, nazywa katastrofę banalnym wypadkiem. Za swoją winę uważa tylko to, że miał „odwróconą uwagę". Takich różnych, sprzecznych zachowań przytacza autorka wiele. W niektórych przypadkach tylko, osoby przyznawały się do odczuwania wstydu, czy też poczucia winy. Innymi ogromnie ciekawymi rozdziałami są „Kary szkolne"i „Przemoc szkolna". Według autorki kwestia przemocy w szkole jest wtórna w stosunku do zakwestionowanego wstydu . Nauczyciele są zdominowani przez presję na nieujawnianie ( fałszywego) wstydu z powodu obecności przemocy w szkole. Wstyd ten jest traktowany jako wyraz słabości pedagogów, oraz braku kompetencji wychowawczych. Z jednej strony chcą zrezygnować ze stosowania przemocy jako zawstydzającej nie tylko uczniów ale ich samych ale z drugiej strony widzą tak sposób radzenia sobie z wyzwaniami. Mamy tu dokładnie opisany ten problem począwszy od najmłodszych uczniów, gimnazja po liceum.

Uważam , ze autorka dokonała mrówczej pracy rozpatrując pojęcie wstydu w zakresie pedagogiki, socjologii i psychologii. ( dodając nawet konteksty literackie i biograficzne) Jej monografia jest ogromnie dokładna. Układ książki jest przejrzysty i łatwo się z niego korzysta. Polecam nie tylko tym, którzy badają emocje wstydu ale również wszystkim tym , którzy chcieliby poznać zależności pomiędzy naszymi odczuciami.