Palące Szkło | Autor: Otto Rosenberg

Gdyby nie to, że Otto Rosenberg był Sinto, pewnie prowadziłby w Berlinie spokojne, choć ubogie życie Gdyby nie to, że Otto Rosenberg był Sinto, pewnie prowadziłby w Berlinie spokojne, choć ubogie życie pod opieką swej babki. Jak ono wyglądało, dowiadujemy się z pierwszych partii jego wspomnień, powstałych pół wieku po wojnie. Klan Rosenbergów nie wędrował po całych Niemczech, jego przedstawiciele mieszkali co prawda w wozach, ale ustawiali je na wynajmowanych berlińskich parcelach. Zmiana nastąpiła w 1936 roku, kiedy przed igrzyskami olimpijskimi oczyszczano stolicę m.in. z Cyganów. Utworzono dla nich obóz w podberlińskiej wsi Marzahn. Sinti podporządkowali się zarządzeniom władz, próbowali przystosować do życia w nowym miejscu. Dorośli pracowali, dzieci chodziły do szkoły i kościoła, gdzie dostawały zupę. Trzynastoletni Otto musiał jednak wkrótce iść do pracy w fabryce zbrojeniowej. Oskarżony o rzekomą kradzież soczewki, trafił do aresztu. Gdy z niego wyszedł, dowiedział się, że jego rodzina trafiła do Auschwitz. Podążył za nimi.

Obóz cygański w Auschwitz powstał w 1943 roku, umieszczano w nim całe rodziny deportowanych Romów i Sinti. Otto odnalazł bliskich, ale niedługo przebywał wraz z nimi. Za jakieś uchybienie regulaminowe czekała go karna kompania, a po powrocie z niej, ciężko chory, trafił do szpitala. Wyzdrowiał. Otto zaczął pracę w łaźni. Czyścił buty kąpiącym się esesmanom, w tym osławionemu doktorowi Mengele. Dla Rosenberga „Anioł Śmierci" był przystojnym, pogodnym i uśmiechniętym mężczyzną, który kiedyś zostawił mu paczkę papierosów. W sierpniu 1944 roku ostatnich Romów i Sinti z Auschwitz, w tym Ottona, wywieziono do Buchenwaldu, potem do innych obozów. Wyzwolenie nie uwolniło Rosenberga od piętna pochodzenia, którym naznaczyli go naziści.

Wspomnienia Ottona Rosenberga tylko na pozór są beznamiętną relacją. Nie używa on wielkich słów, jego refleksje są może trochę naiwne, ale przejmujące. Musiał żyć ze świadomością, że tylko on przeżył. Zadawał sobie pytanie dlaczego właśnie on żyje, po nocach budziły go koszmary, o rodzicach i rodzeństwie w ogóle nie mógł mówić, zagłuszał ból alkoholem. Dopiero upływ półwiecza pozwolił mu się otworzyć. Siłę dawała mu wiara zaszczepiona w dzieciństwie. Przez cały czas czekałem na wyjaśnienie, co oznacza tytuł książki. „Palące szkło" – czy to jakaś metafora? W tekście nie ma o tym mowy. Jakiś trop dał mi słownik, według którego niemiecki tytuł Das Brennglas oznacza „soczewkę wypukłą". Tę, którą miał ukraść Otto? Czy tę, przez którą spojrzał po latach na swoje życie? Interpretację pozostawiono czytelnikowi. To książka oszczędna w słowach, poruszająca i pokazująca zagładę narodów z nowej perspektywy. Jak napisano na okładce, Rosenberg „nie oskarża, nie rozlicza i nie wystawia rachunku. Sinto opowiada swoje życie". Tylko tyle i aż tyle.