Lekcja Historii Jacka Kaczmarskiego | Autor: Iwona GrabskaDiana Wasilewska

W księgarniach pojawiła się opasła książka formatu A4, w twardej oprawie z dołączoną płytą. I magnetyzującym nazwiskiem na okładce: Jacek Kaczmarski.

Warto przypomnieć, kim owy człowiek był: a był przede wszystkim poetą. Napisał ponad 600 wierszy, 5 powieści i dwa libretta. Był także kompozytorem muzyki do swoich wierszy i pieśniarzem – ponad 25 lat wykonywał swoje utwory na scenie. Reprezentował nurt tzw. piosenki autorskiej, czyli w całości stworzonej przez jedną osobę, tak w warstwie tekstowej, muzycznej, jak i wykonawczej. Znany głównie z piosenek o tematyce historycznej i społeczno-politycznej. Zmarł w 2004 roku mając czterdzieści siedem lat.

Wśród utworów Jacka Kaczmarskiego można zaobserwować wiele takich, które inspirowane są malarstwem. Jest synem rodziny zajmującej się malarstwem – nie dziwi więc, że została mu zaszczepiona otwartość na wypowiedzi artystyczne malarzy.
Album Lekcja historii Jacka Kaczmarskiego jest nieco zmodyfikowaną, jak twierdzi Krzysztof Nowak, realizacją projektu, który marzył się samemu poecie. Jacek planował wydanie własnych wierszy połączone z reprodukcjami obrazów, a także z przekładami na kilka języków obcych.
Wydawnictwo Demart zdecydowało wydać taki album, lecz zamiast tłumaczeń wyposażony w komentarze o charakterze popularnonaukowym. Analizie i interpretacji poddane zostały zarówno obrazy, jak i wiersze.

Kaczmarski w swoim wierszu „Mistrz Hieronimus Van Alken z Hertogenbosh zwany Boshem":
A ja dosiadam świni! I diabłów stu mnie goni!
Wy, sobą zajęci, odwróćcie się byście widzieli!

Spoglądam na obraz Bosha i faktycznie: wszyscy są zajęci sobą. Skupieni na swoim prywatnym piekle. Kaczmarski dodaje w następnej zwrotce:
Niech każdy oswoi swe diabły

Niezwykle wymowne słowa. Pouczające.
Czy kiedykolwiek zwróciłabym na nie uwagę, gdyby nie interpretacja Iwony Grabskiej? Czy zwróciłabym uwagę na detale, gdyby nie Diana Wasilewska w analizie obrazu Bosha? Wątpię.

Nie będę opisywać każdego utworu i każdej reprodukcji, która pojawia się w albumie. Do wielu z nich komentarz jest zbędny. Każdy trzeba odkryć indywidualnie.
Jednak jest kilka utworów (i obrazów, którymi Kaczmarski się inspirował), które mnie osobiście poruszają.
Do takich niewątpliwie należy „oscylujące między werystycznym naturalizmem a ekspresjonizmem (...) pełne dramatyzmu czy wręcz agresji siłą wyrazu" obrazy Bronisława Wojciecha Linkego. Znałam tego artystę głównie z cyklu litografii „Kamienie krzyczą" z 1946 roku przedstawiające okropieństwa wojny. Tym bardziej zaskoczyły mnie wiersze Jacka Kaczmarskiego inspirowane Linkem. Warto do nich dotrzeć, obejrzeć niesamowicie sugestywne obrazy. Wtopić się w słowa. Poczuć.

Cykl zamyka wiersz inspirowany twórczością Goyi pod tytułem „Sąd nad Goyą". Jest to niezwykle poruszający utwór, w którym Kaczmarski dokonuje tytułowy sąd nad Goyą, paradoksalnie dokonywany przez upiory i demony stworzone przez samego artystę. Upiory nie doceniły mistrzostwa swojego portretu, ganiąc autora za chorą wyobraźnię i skłonność do efekciarstwa.
Puenta zaskakuje prostotą:
Goya myśli – miałem szczęście,
Żem i żył i umarł – głuchy.

„Poeta sugeruje, że z jednej strony ułomność malarza staje się soczewką skupiającą, wzmacnia intensywność postrzegania rzeczywistości innymi kanałami odbioru, z drugiej zaś – ekranem chroniącym go przed nadmiarem bodźców zewnętrznych."

Album oceniam bardzo wysoko za staranne wykonanie, profesjonalne podejście zarówno do malarstwa, jak i interpretacji tekstów Kaczmarskiego. Polecam – nie tylko fanom twórczości poety.

Egzemplarz recenzencki uzyskałam dzięki wydawnictwu Demart i portalowi Sztukator.pl – serdeczne dzięki!