Milczenie Owiec | Autor: Thomas Harris

W Stanach Zjednoczonych mają miejsce okrutne zabójstwa kobiet. Morderca za nie odpowiedzialny, nazwany przez prasę i FBI Buffalo Billem wciąż pozostaje nieuchwytny. Tymczasem studentka Akademii FBI, Clarice Starling zostaje wysłana do sławnego mordercy-kanibala, Hannibala Lectera, w celu zebrania od niego danych na temat jego zbrodniczej działalności. Jednak doktor Lecter zamiast tego podrzuca jej trop w sprawie Buffalo Billa. Od tego momentu Starling wraz z Lecterem zostają wmieszani w toczące się właśnie śledztwo. Czasu jest coraz mniej, a morderca wciąż pozostaje na wolności...

Popularny cykl literacki Thomasa Harrisa o Hannibalu Lecterze swego czasu nie schodził z listy bestsellerów. Druga część zatytułowana "Milczenie owiec" jest moją ulubioną pozycją tego autora i na pewno znajduje się w ścisłej czołówce literackich thrillerów psychologicznych. Sporym atutem warsztatu pisarskiego Harrisa jest przedstawienie bohaterów. Rzadko zdarza się, żeby autorzy w thrillerach kładli tak wielki nacisk na psychologię postaci. Tutaj możemy liczyć na dokładną charakterystykę zarówno morderców, jak i osób którzy ich ścigają. W "Milczeniu owiec" Harris przede wszystkim skupia się na głównych bohaterach - Starling, Lecterze i Buffalo Billu, a dla czytelnika największą frajdą okazuje się tajemniczy doktor o zapędach kanibalistycznych, w końcu to właśnie jego fikcyjna osoba stała się dla autora przepustką do sławy. Hannibal Lecter jest genialnym znawcą ludzkiej psychiki, dobrze wychowany, układny, wykształcony, nigdy nie tracący panowania nad sobą. Pomagając ze swojej celi FBI traktuje to wyłącznie w kategoriach dobrej zabawy, nie zależy mu na ocaleniu ofiar Buffalo Billa - przede wszystkim pragnie poznać psychikę Starling i wykorzystać ją do swoich celów. O ironio, dawniej Lecter był jednym z najbardziej poszukiwanych wielokrotnych morderców-kanibali, schwytany przez FBI tylko pozornie staje po ich stronie. Jego relacje z Clarice moim zdaniem stanowią najmocniejszą część książki - nawet odrażające czyny Billa nie są w stanie przyćmić rozmów toczonych między dziewczyną oraz przerażającym doktorem. Co ciekawe postać Hannibala Lectera została skonstruowana w dosyć nowatorski sposób - czytelnik poza odrazą do niego odczuwa również podziw, mimo jego nagannych czynów nie sposób nie zazdrościć mu jego przenikliwego umysłu, sprytu oraz elokwencji. Lecter jest postacią ambiwalentną i właśnie dlatego stał się jednym z najsławniejszych czarnych charakterów nie tylko literackich, ale również filmowych.

"[...] - Niech pani spojrzy na mnie, pani inspektor. Czy ośmieli się pani powiedzieć, że jestem zły? Czy jestem zły?
- Sądzę, że jest pan destruktywny. To dla mnie to samo.
- A zatem zło jest tylko destrukcją? W takim razie, jeśli to takie proste, sztormy są także złem. Pożary, gradobicia. Towarzystwa ubezpieczeniowe podciągają to wszystko pod kategorię klęski żywiołowej. Taka była wola Boga. [...] Chciałaby mnie pani jakoś zaklasyfikować, pani inspektor. Ma pani taką ambicję, nieprawdaż?"

Przechodząc do trzeciej centralnej postaci książki, Buffalo Billa, należy przede wszystkim wspomnieć o jego modus operandi, który charakteryzuje się przede wszystkim zdzieraniem skóry z jego ofiar w celu zrobienia dla siebie pewnego rodzaju płaszcza, który da mu złudzenie, że jest kobietą. Nie sposób nie pomyśleć o prawdziwym seryjnym mordercy Edzie Geinie, na którego zbrodniczej działalność Harris z pewnością się opierał - podobieństwa są aż nazbyt uderzające, żeby można je było zignorować. O ile Lecter jest osobowością, która obok odrazy równie ż
intryguje o tyle Buffalo Bill ma wzbudzać w czytelniku wyłącznie negatywne odczucia - nie ma w nim ani odrobiny elegancji i ogłady Lectera. To zwykły prymityw, który jest w stanie jedynie wzbudzać nasze obrzydzenie. Ale w pewnym momencie Harris dodaje również pewne elementy z życia Billa, które u niejednego czytelnika mogą również wywołać coś na kształt litości - jednakże jest to element krótkotrwały, który szybko zostaje przyćmiony jego krwawymi czynami. Próbuję przez to dać do zrozumienia, ze Thomas Harris nie jest autorem, którego można zestawić w równiej linii z innymi pisarzami tego gatunku literackiego. U niego nic nie jest czarno-białe. Zarówno mordercy, jak i osoby ich ścigające posiadają zarówno cechy chwalebne, jak i takie, które możemy jedynie potępiać. Wielokrotni zabójcy pojawiający się w jego książkach w ogóle, a w "Milczeniu owiec" w szczególności nie wywołują u nas jedynie negatywnych odruchów, ale niejednokrotnie również wzbudzają u nas podziw i uznanie. Ich głęboka, szczegółowa charakterystyka psychologiczna do tego stopnia nas wciąga, że nie sposób przejść obok książek tego autora obojętnie.

Styl pisarski Thomasa Harrisa charakteryzuje się kilkoma bardzo istotnymi elementami. Przede wszystkim autor ogranicza się do krótkich, treściwych zdań - bez zbędnych opisowych słów potrafi w doskonały, zwięzły sposób nakreślić daną sytuację, miejsce akcji oraz myśli bohaterów. No właśnie, skoro jesteśmy przy ich myślach to radzę zwrócić przede wszystkim uwagę na finałowy pojedynek między "dobrem" a "złem", gdzie w umyśle Starling ma miejsce prawdziwa burza, często sprzeczne myśli przebiegają przez jej umysł, co służy znakomitemu nakreśleniu przez Harrisa zarówno jej bezradności, jak i niebywałego sprytu. W tych momentach autor osiągnął prawdziwe mistrzostwo świata pod kątem tego, co dzieje się w głowach jego bohaterów, a przy okazji uczyniło to z finalnego pojedynku niezapomnianą rozrywkę dla czytelnika.

Mimo, że w "Milczeniu owiec" Hannibal Lecter nie jest postacią pierwszoplanową, a jedynie przewija się gdzieś na głównym planie to przede wszystkim jego w szczególności zapamięta czytelnik. Mimo, że Clarice Starling jest całkowicie pozytywną postacią, walczącą ze złem to przede wszystkim z Lecterem będziemy się przede wszystkim identyfikować. Mimo, że Buffalo Bill jest okrutnym mordercą, który traktuje swoje ofiary tylko i wyłącznie w kategoriach "materiału" jaki może od nich uzyskać niejednokrotnie będziemy mu współczuć. Właśnie na takich sprzecznościach Harris buduje swoją zjawiskową powieść, właśnie takie elementy w pierwszej kolejności zachwycają jego czytelników oraz sprawiają, że jego thrillery cieszą się wciąż niesłabnącą popularnością. Oczywiście, prawdą jest, że do rozsławienia tej powieści przede wszystkim przyczynił się głośny film m.in. Jonathana Demme'a z 1991 roku z Anthony Hopkinsem oraz Jodie Foster w rolach głównych, który jest nie tylko bardzo wierną ekranizacją twórczości Harrisa, ale również jednym z najlepszych (jeśli nie najlepszym) filmowych thrillerów psychologicznych, jaki kiedykolwiek nakręcono. Ale nie zmienia to faktu, że Thomas Harris jest znakomitym pisarzem, którego powieści po prostu nie wypada nie znać. Gwarantuję, ze każdy kto nie przeczytał w życiu choćby jednej jego książki sporo stracił i powinien jak najszybciej nadrobić zaległości. Dla mnie "Milczenie owiec" jest pozycją w przypadku, której absolutnie nie ma do czego się przyczepić - znakomite studium szaleństwa, destrukcji oraz najczystszego zła napisane krótko, zwięźle i niebywale wciągająco.