Strażnicy Sampo Tom 1 Miecz | Autor: Timo Parvela

Czym jest Kalevala?
Najprościej ujmując to fiński epos narodowy składający się z run (czyli pieśni ludowych) i legend pochodzących z obszarów Finlandii, Estonii i Karelii o niezwykłej dla ludów je zamieszkujących wadze. Kalevala odegrała bowiem ogromną rolę w kształtowaniu fińskiej świadomości narodowej i wywarła duży wpływ na współczesną kulturę i sztukę. Jednym z głównych wątków epopei jest walka dwóch wrogich plemion o Sampo - mityczny młynek szczęścia, lub - jak kto woli - róg obfitości, wykuty przez kowala Ilmarinena dla Louhi, bogini podziemnej krainy Pohjoli, a następnie wykradziony przez bohaterskiego Vainamoinena. W bitwie pomiędzy nim a Louhi, Sampo - źródło szczęścia, władzy i bogactwa, zostaje rozbity na kawałki, jednak zachowuje swą magiczną moc.
Vainamoinen znajduje dwa największe odłamki i chowa je tak, by przynosiły korzyść nie tylko jego ludowi, ale też każdej żywej istocie na ziemi.

W tym miejscu kończy się legenda - czy też raczej przeradza się w inspirację, która znajduje wyraz w trylogii Timo Parvela "Strażnicy Sampo", a dokładnie - w jej pierwszej części zatytułowanej "Miecz". Łączy ona motywy fińskich wierzeń i mitologii z elementami fantastyki i ekologicznym przesłaniem, co jest mieszanką wielce oryginalną, intrygującą, a przez to atrakcyjną, zwłaszcza dla młodego czytelnika.

Głównymi bohaterami powieści są dwaj nastoletni przyjaciele - Ilmari i Ahti, którzy podczas szkolnego koncertu z okazji Święta Wiosny doprowadzają do niezwykłego zamieszania. Wszystko za sprawą ludowego instrumentu zwanego kantele, podarowanego chłopcom przez tajemniczego starca, przyjaciela ich rodziców; dźwięki, jakie wydobywa zeń Ahti hipnotyzują słuchaczy i wywołują niewytłumaczalne zjawiska.
Wkrótce chłopcy stają się obiektem zainteresowania wielu ludzi - z nielubianym dyrektorem szkoły i drobnym złodziejaszkiem Jokerem na czele - którzy pragną zdobyć magiczne kantele dla siebie. Znajomy staruszek uchyla przed chłopcami rąbka tajemnicy: podobnie jak ich zaginieni ojcowie, teraz oni muszą zostać strażnikami Sampo. Ich rola ma polegać na ochronie ukrytych odłamków Sampo oraz kantele przed ludem Pohjoli, który dąży do przywłaszczenia magicznych artefaktów - kosztem przyszłości całej ludzkości. Rozpoczyna się wyścig z czasem, zaś Ilmari i Ahti - wraz z grupką towarzyszy - są coraz bliżej konfrontacji z mitycznym złem wkradającym się w dobrze im znaną rzeczywistość...

Timo Parvela wykreował na kartach książki świat, który ma spore szanse przypaść do gustu nastoletnim czytelnikom - a to dzięki oryginalnej mieszance wątków przygodowych i fantastycznych okraszonych magiczną nutką bogatych fińskich wierzeń (z Kalevali czerpał sam Tolkien pracując nad trylogią "Władcy Pierścieni"). Autor w ciekawy sposób łączy mityczną rzeczywistość u zarania dziejów ze współczesnością, wątek walki dobra ze złem sprowadzając do ekologicznego wymiaru, w którym ważą się losy całej planety. To naprawdę oryginalna koncepcja brawurowo przekuta w zgrabnie skonstruowaną fabułę, której największymi atutami jest wartka, pełna niespodziewanych zwrotów akcja oraz liczne nawiązania do motywów z Kalevali. Lekturę czyta się szybko, niemal jednym tchem - również dlatego, że fabuła nie jest zbyt skomplikowana i zawiła, ale dzięki temu jest przystępna dla szerokiego grona nastoletnich odbiorców. Warsztat autora nie grzeszy może lekkością, dialogi czasem brzmią nieco drętwo, jednak przyznać trzeba, że "Miecz" jest istotnym powiewem świeżości w literaturze młodzieżowej i zachęca do zgłębiania na własną rękę tak mało nam znanego świata fińskich legend i mitów.
Serdecznie polecam!

Cudowne kantele

Literatura fińska? To może być ciekawa przygoda. Ta myśl przyświecała mi, gdy tylko usłyszałam o trylogii „Strażnicy Sampo" TimoParveli. Uwielbiam książki, które oprócz tego, że wciągają mnie swoją fabułą, sprawiają, że dowiaduję się z nich o rzeczach, o których wcześniej nie miałam pojęcia.Tak właśnie było w przypadku powieści „Miecz", czyli pierwszego tomu „Strażników..." Książka ta przybliżyła mi nieco mitologię fińską, równie interesującą, co najbardziej znane w naszym rejonie, mitologie grecka i rzymska. A być może i ciekawszą. Była to niezapomniana wycieczka po dawnych fińskich wierzeniach.

Timo Parvela, to niezwykle popularny w swoim kraju autor, piszący książki skierowane przede wszystkim do dzieci i młodzieży. Szczególną popularność przyniosły mu opowieści o Elli, czyli historie grupki uczniów szkoły podstawowej, znane i polskiemu czytelnikowi. Jak bardzo cenionym jest autorem, niech świadczy fakt otrzymania przez niego nagrody H. Ch. Andersena. Parvela tworzy również książki dla dorosłych, jest autorem książek edukacyjnych, scenariuszy radiowych i telewizyjnych.

„Miecz", jest jak już wspominałam pierwszą częścią trylogii „Strażnicy Sampo". To powieść fantasy mocno nawiązująca do Kalevali, czyli fińskiego eposu, składającego się z pieśni ludowych (run) i legend z rejonów Finlandii, Estonii, Karelii. Waga Kalevali jest niezwykła, nazywana jest fińskim eposem narodowym, miała wpływ na budzenie się świadomości narodowej Finów. „Miecz" łączy ze sobą elementy mitologii z rzeczywistością nam znaną oraz z problemami nękającymi świat. Można nawet stwierdzić, że chwilami powieść ta łączy fantasy z elementami kryminału.

Główni bohaterowie powieści, to dwaj chłopcy Ilmari i Ahti. Podczas szkolnego koncertu i wykonywania utworu na kantelach (dla niezorientowanych: kantele to fiński instrument ludowy, przeżywający dziś renesans popularności), dochodzi do dziwnych zdarzeń. Gra Ahtiego nieomal hipnotyzuje słuchaczy, wprowadzając olbrzymie zamieszanie i wywołując niewytłumaczalne zjawiska. Wkrótce chłopcy stają się obiektem zainteresowania wielu ludzi, którzy pragną przywłaszczyć kantele. Jako że chłopcy w zasadzie wychowują się sami (ich ojcowie zaginęli jakiś czas temu w niewyjaśnionych okolicznościach), istnieje duże ryzyko, że zarówno młodzi bohaterowie, jak i sam instrument wpadną w niepowołane ręce. Na skutek wielu skomplikowanych wydarzeń, obrońcą instrumentu, a zarazem cudownego przedmiotu Sampo, stają się dwaj chłopcy. Mity zaczynają przeplatać się z rzeczywistością, to co nieprawdopodobne staje się możliwe, a chłopcy muszą szybko dorosnąć, by stawić czoła złu tego świata.

„Miecz", to książka magiczna. Nie jest to z mojej strony nadużycie, bo sposób w jaki autor opisuje świat, jest pełen wdzięku, nieuchwytnej magii słowa, delikatności i lekkości. Widać to zwłaszcza w chwilach, gdy opisuje on grane na kantelach melodie, obrazując dźwięki w sposób chwytający za serce. Sztuką jest to nie lada! Jak pięknie można to zrobić, zobaczycie u Parveli. Niewątpliwie oddać tu trzeba i zasługi tłumacza (Bożena Kojro) za piękny przekład.

Dzięki lekturze przekonacie się również, że tytuły rozdziałów mogą brzmieć niczym niezła łamigłówka, którą zgłębić chciałby niejeden krzyżówkowicz. Lekkość pióra, sprawność z jaką włada słowem autor, absolutnie powalają na kolana.

Do tego ciekawa fabuła, która momentami przenosi w świat fantazji, chwilami wprowadza w świat grozy, sprawiają, że po zakończeniu lektury z niecierpliwością czeka się na kontynuację przygód bohaterów „Miecza".

Książka jest również ostrzeżeniem dla osób, które nie dbają o środowisko. Już powinni omijać szerokim łukiem bojowników przyrody, którzy błyskawicznie nauczą ich rezonu i sprawią, że na zawsze zapamięta się lekcję, jak należy dbać o planetę. „Miecz" pokaże każdemu, że obrońcy przyrody to nie dziwacy przykuwający się do drzew i skandujący mniej lub bardziej chwytliwe hasła, to przede wszystkim bojownicy walczący o ład, porządek i równowagę na świecie.

Przekonajcie się o tym sami. Zachęcam.

Miecz, to pierwsza część trylogii Strażnicy Sampo, będącej zapisem przygód grupy dziewczyn i chłopaków wciągniętych w walkę o przedmiot, mający przynosić szczęście i dobrobyt. Jego magiczne właściwości znane są od wieków, dlatego też wielu pragnie go zdobyć i wykorzystać do własnych celów.
Seria ta oparta jest na motywach fińskiego eposu Kalevala, jest jednak współczesną wariacją na jego temat, przeniesieniem mitu na rzeczywistość współczesną i problemy bieżące. Timo Parvela niezwykle zręcznie dokonał tego przeniesienia, zaszczepiając tym samym wrażenie uniwersalności samego mitu i jego znaczenia także i dziś.
Kalevala, dosłownie Kraina Kavela, ważnego bohatera dla Finów, ale także pozostałych ludów bałtyckofińskich, to poemat, w którego skład wchodzą pieśni ludowe oraz legendy opracowane przez Eliasa Lönnrota. Jest to także fiński epos narodowy, co wskazuje na jego silne znaczenie i mocne zakorzenienie w kulturze tamtych rejonów. Poemat ten miał spore znaczenie w budzeniu świadomości narodowej i po dziś dzień stanowi morze inspiracji, o czym świadczy chociażby najnowsza trylogia Parveli, kierowana do młodzieży.

Bohaterowie Miecza, dowiadują się, że podobnie jak ich zaginieni ojcowie, są Strażnikami Sampo. Następuje zderzenie dwóch światów: tego znanego, oswojonego, codziennego, chciałoby się rzec – realnego oraz świata podań i legend, świata, który do tej pory wydawał im się jedynie mrzonką, niemającą nic wspólnego z ich życiem. Za sprawą instrumentu o magicznych właściwościach – kantele, ich dotychczasowa przestrzeń staje na głowie: znajdują się w centrum niebezpieczeństwa, muszą wykazać się niezwykłym sprytem i odwagą, by zapobiec katastrofie.
Wszystko to balansuje na granicy dwóch rzeczywistości, które się przenikają, są elastyczne i często nie sposób dostrzec, w której właśnie się znajdujemy.

Parvela stworzył książkę, która z całą pewnością przypadnie do gustu młodzieży: zawiera bowiem zarówno wątki sensacyjne, jaki fantastyczne, wskazuje na wartość współpracy i przyjaźni, otwiera na wierzenia innych kultur, daje możliwość przekroczenia granic własnego świata. Książka ta będzie doskonałym wstępem do przygody z fińskimi legendami i wierzeniami, które osiągają coraz większą popularność, także i w Polsce.

W książce tej dostrzegam także jeszcze jedną, znaczącą zaletę: przeniesienie eposu na tekst przystępny dla młodych. To doskonały zabieg mający przybliżyć to, co znaczące, w sposób jasny i, co najważniejsze, wciągający.

Polecam.