Nasza Klasa. Historia W XIV Lekcjach | Autor: Tadeusz Słobodzianek

Gdy pytam znajomych (nie studiujących ze mną polonistyki) o Naszą klasę, pytają czy chodzi mi o portal społecznościowy. Na moją odpowiedź: że chodzi mi o dramat, który w zeszłym roku dostał Nagrodę Nike, zazwyczaj odpowiadają, że nie wiedzieli, nie słyszeli i nie interesowali się. I wcale im się nie dziwię.

Dramaty ogólnie rzecz biorąc nie cieszą się zbyt wielką popularnością wśród Polaków. Do tego należy dodać tematykę żydowską i mamy zawężone grono czytelników.

Sięgnęłam po raz pierwszy po tę książkę i po zapoznaniu się z pierwszymi stronami, odłożyłam ją. Polacy, Żydzi, Jedwabne. Odłożyłam. Nie chciałam jej czytać.

Przeczytałam. Ponad rok po premierze. Z pełną świadomością, co tam znajdę.
Wydawałoby się, że o Jedwabnym powiedziano wszystko. Słobodzianek jednak odnalazł dla siebie dziurę, przez którą mógł wyjrzeć do czytelników. Zastanawia mnie, co bardziej go do owej dziury szukania skłoniło: ewentualny sukces finansowy? Nagroda, którą zresztą zdobył? Kolejny raz odgrzewanie pamięci rodaków (i nie tylko, ponieważ premiera Naszej klasy odbyła się w Londynie) niczym sczerniały już kotlet, niestrawny, ale smażony w imię idei i pamięci po Zamordowanych?

Myślę, że nawet przesunięcie ośrodka czytelniczego zainteresowania na wspólnotę oraz jej rozłam, która niewątpliwie jest jednym z ważniejszych motywów w dramacie nie „ratuje tekstu", ponieważ w dalszym ciągu widzimy obrzydliwe epatowanie przemocą i seksualną dewiacją, którą autor uwypukla na każdym kroku.

Tadeusz Słobodzianek wykoncypował interesującą formę: każda scena została przez niego nazwana lekcją (stąd podtytuł: historia w XIV lekcjach) kończąca się wierszykiem bądź piosenką śpiewaną przez wszystkich uczestników. Na tym innowacyjność Słobodzianka się kończy.
Autor sadza młodych Żydów i Polaków w jednej klasie, opisuje pierwsze rozłamy. Ze wspólnoty, którą tworzyli wyrastają na wrogów.
Dalej już tylko leje się krew, gwałt i mord. A wszystko to znamy z wcześniejszych publikacji nt. Jedwabnego.

Generalnie nigdy nie przywiązywałam wagi do tego, czy książka jest nowością, czy jest nagradzana itd., ponieważ uważałam, że wszystkie te nagrody to czysty subiektywizm, więc nie mogą być wyznacznikiem tego, czy dana książka mi się spodoba.

Mimo tego wszystkiego uznałam, że może jednak warto zaznajomić się z pozycją, która dostała nagrodę Nike, tj. z "Naszą klasą" Tadeusza Słobodzianka. Dodatkowo za tym postanowieniem przemawiał fakt, że została ona wydana przez moje ulubione wydawnictwo słowo/obraz terytoria. Zamówiłam więc książkę do domu, rozpakowałam i zabrałam się do czytania.

W ten sposób napisane książki (dramaty, scenariusze) czyta się stosunkowo trudno. Można pogubić się w bohaterach. Kto jest kim, co mówił, jaki jest. To właśnie zdarzyło się mnie podczas czytania i znacznie je utrudniło. Musiałam kilkakrotnie wracać do początku historii. Mimo wszystko czytało mi się ją płynnie, akcja nie była zbyt zawiła i można się było połapać, co aktualnie się dzieje. Natomiast sama treść...

Niestety, "Nasza klasa" traktuje o tragedii w Jedwabnem i o prześladowaniu Żydów w Polsce, a także o dalszych losach prześladowców. Opowiada również o polskich przemianach ustrojowych i o tym, jak łatwo można było przeistoczyć się z oskarżonego w oskarżyciela i na odwrót. Historyczna ironia jest tutaj przedstawiona bardzo dosadnie, lekko przerysowana, ale przynajmniej pokazuje ludziom, którzy mieli na tyle dużo szczęścia, że nie żyli w tamtych okrutnych czasach, jak funkcjonowała wtedy sprawiedliwość.

Dzieje grupy przyjaciół ze szkolnej ławki: Dory, Zochy, Rachelki, Jakuba Kaca, Ryśka, Menachema, Zygmunta, Heńka, Władka i Abrama pokazują, że nie należy ufać nawet najbliższym przyjaciołom w momencie, gdy nadchodzi wojna. Morderstwa, katowanie na środku ulicy, gwałty i podpalanie to tło całej tej historii. Podczas jej czytania musiałam kilkakrotnie odkładać książkę, gdyż bałam się tych drastycznych opisów i całej czekającej na mnie akcji. Dodatkowo przerażeniem może napawać czytelnika fakt, że to wszystko zdarzyło się naprawdę i nie ma tu za wiele fikcji literackiej.

Chociaż nie jest to pozycja przyjemna, nie jest to książka, która ma nas uspokoić i zrelaksować, to wydaje mi się, że warto pochylić się nad opisywanymi wydarzeniami i warto zajrzeć do "Naszej klasy". Żeby wiedzieć i żeby tego wszystkiego nie powtórzyć.