Kuglarz Najświętszej Panienki Średniowieczne Legendy Chrześcijańskie | Autor: Michel Zink

„Kuglarz Najświętszej Panienki. Średniowieczne legendy chrześcijańskie" to zbiór kilkudziesięciu legend, opowieści i żywotów świętych zebranych i „odświeżonych" przez Michel'a Zink'a, filologa francuskiego specjalizującego się w literaturze średniowiecznej. Autor starał się dostosować opowieści średniowiecza do współczesnych realiów odpowiednio je „modyfikując", bądź pisząc na nowo. Zdecydował się na taki zabieg, gdyż wiara chrześcijańska rozwija się wraz z rozwojem społeczeństwa. Każda wierząca osoba szuka w religii pewnych wartości, które w zależności od osoby będą się różniły. Zink dokonał zmian także dlatego, by, jak twierdzi wysnuć z tych historii wnioski inne, szersze, niż te które są zasugerowane w tekstach oryginalnych. Wszelkie komentarze, odwołania do Pisma Świętego także są inwencją autora. Autor przyznaje, że bardzo często rezygnował z motywu cudu występującego w licznych legendach średniowiecznych, chciał bowiem nadać tym opowieściom pewną tajemnicę, pewną trudność, która skłoni czytelnika do refleksji.

Michel Zink w zbiorze przedstawił bardzo rozległą tematykę ukazującą wiele aspektów życia średniowiecznego społeczeństwa. Czytelnik ma możliwość poznania trosk ludzi ubogich, mnichów, władców i władczyń, złodziei i rozbójników, a także rycerzy. Autorowi bardzo dobrze udało się uchwycić uniwersalizm legend. Czytelnik uświadamia sobie, że te wszelkie rozterki średniowiecznych bohaterów nie są mu obce. Dziś dokładnie, jak kilkaset lat temu ludzie muszą wybierać między dobrem, a złem, pragną miłości i akceptacji otoczenia. Dorobek średniowiecznej literatury został tutaj przedstawiony czytelnikowi w sposób bardzo przystępny. Dzięki dokonanym przez autora zmianom stylistycznym i językowym legendy czyta się z przyjemnością.

Autorem niniejszego zbioru legend jest Michel Zink, profesor katedry Literatury Średniowiecznej Francji w College de France w Paryżu. Pomyślicie, że w tym zdaniu jest jakaś nieścisłość - jakim cudem autorem opowieści powstałych kilkaset lat temu może być człowiek współczesny? Jednak tak właśnie jest! Michel Zink dokonał bowiem rzeczy odważnej i niebywałej: zebrawszy teksty źródłowe dotyczące średniowiecznych kazań, żywotów świętych, religijnych anegdot, opowieści o cudach czy wreszcie chrześcijańskich legend pod różną postacią, postanowił opowiedzieć je na nowo adaptując do potrzeb współczesnego czytelnika. Dzięki temu czytelnik nie musi się obawiać barier nie do przebycia w postaci zawiłego i niezrozumiałego stylu czy archaicznego języka, jaki cechuje średniowieczną literaturę. Zachowując pierwotny charakter opowieści, autor nadał im bardziej przystępną i zrozumiałą dla współczesnego człowieka formę.

Skąd w ogóle taki pomysł w głowie profesora? Otóż wyszedł on z założenia, że chrześcijaństwo nie jest systemem wartości stałym i skostniałym, lecz ewoluuje na przestrzeni stuleci, podobnie jak zmienia się ludzkie wyobrażenie o otaczającym nas świecie, miejscu w nim człowieka, jego naturze, a przede wszystkim - o Bogu. I choć religijne dogmaty, zasady moralne nie różnią się tak bardzo od średniowiecznych założeń, współczesny chrześcijanin inaczej niż jego przodek pojmuje wiarę, czego innego w niej szuka. Stąd też swobodna adaptacja religijnych opowieści, wyłuskiwanie tego, co najbardziej istotne dla człowieka XXI wieku, akcentowanie przesłania, które najwyraźniej doń trafia - zamiast dosłownego przytaczania tekstów źródłowych. Autor wprowadził sporo zmian w opowieści; choć nie ingeruje w ich fabułę czy też ostateczną wymowę, nadaje im bardziej duchowego zabarwienia, wzbogaca komentarzami, moralnymi rozważaniami, które uwypuklają przesłanie i przydają mu bardziej osobistego charakteru, którym nie mógł się poszczycić oryginał. Dzięki temu zabiegowi, legendy, zachowując chrześcijański charakter, przemawiają do nas z większą mocą, są bardziej czytelne, zrozumiałe, lepiej przyswajalne, nabierają też bardziej realnego wymiaru. Podejmowana w nim tematyka, rozważania o życiu i śmierci, nadziei, zwątpieniu i cierpieniu, Bożej miłości, poszukiwaniu dróg zbawienia, trudach codziennego życia stają się nam bliższe właśnie ze względu na uniwersalizm, jaki autorowi udało się z nich wydobyć. I nieważne, że bohaterowie są jakby żywcem wyjęci z epoki średniowiecza; grzeszni mnisi, pustelnicy, którzy zeszli na manowce, prości ludzie, którym Bóg okazał szczególne łaski, pokutujący złoczyńcy, zbrodnicze królowe i pobożni rycerze - ważne, że ich problemy, rozterki, dylematy moralne i wątpliwości są ponadczasowe i nawet współczesny człowiek może odnaleźć w nich cząstkę własnych zmagań z życiem.

Legendy średniowieczne opowiedziane na nowo przez Michela Zinka udowadniają tak często niedocenianą i lekceważoną wartość literatury powstałej w tamtych czasach. A przecież wystarczy odrzucić zewnętrzną otoczkę, aby dotrzeć do uniwersalnego jądra, poczuć więź z ludźmi, którzy choć żyli kilkaset lat temu, mieli te podobne problemy, trawiły ich te same pokusy i z równą naszej determinacją walczyli o szczęście - w tym czy też przyszłym życiu.

Prosty, zrozumiały, momentami nawet uwspółcześniony język i gawędziarski styl autora przywodzą na myśl poezję średniowiecznych minstreli pozwalając poczuć pierwotnego ducha chrześcijańskich legend bez obaw o zrozumienie ich sensu, zagłębić się w ich piękno, dostrzec uniwersalną wartość przesłania. Lekturę czyta się z wielką przyjemnością i zainteresowaniem; wycisza i nastraja refleksyjnie.

Serdecznie polecam wszystkim, których interesują średniowieczne legendy i opowieści, a także tych, którzy poszukują własnej drogi życiowej - być może ta lektura wskaże im drogę i sprosta ich oczekiwaniom.

Za książkę serdecznie dziękuję Wydawnictwu Promic.