Pępowina | Autor: Majgull Axelsson

Główna bohaterka powieści Minna po śmierci swojej matki przeprowadza się do cioci Sally, właścicielki dobrze prosperującej restauracji. Ojciec Dag pracuje w telewizji, ale oficjalnie nie uznał swej jedynej córki, podobnie jak babcia nie uznała swej wnuczki. Byli przedstawicielami bogatej rodziny z tradycjami i nie mieli zamiaru komplikować sobie życia.

Sally staje się matką dla Minny, a zarazem przyjaciółką, zapewnia jej o niebo lepsze warunki życia niż miała w domu rodzinnym, otrzymuje własny pokój, porządne ubrania, jada regularnie posiłki. Ciocia umiera na raka płuc pozostawiając cały majątek, zarówno dom, jak i restaurację swej siostrzenicy. Minna jest samotną matką Sofii, która jej wydaje się idealna, piękna i zdolna, jednak do czasu. Bezwarunkowa miłość doprowadziła do nieszczęścia. Hasło przewodnie Minny to "Precz! Z drogi! Won!". Kiedy niewygodne dla niej myśli pojawiały się w głowie wprowadzając ją w rozdrażnienie powtarzała je jak mantrę.

Marguerite to aktorka w przeszłości odnosząca znaczące sukcesy, dbająca o wygląd zewnętrzny, aktualnie alkoholiczka, której przestało zależeć na aparycji. Mąż Henrik jest inteligentny i przystojny, ale nie gwarantuje to udanego małżeństwa, coś zwyczajnie nie gra w ich związku. Syn Anton to niedoszły samobójca, który wstępuje do sekty, a z rodzicami nie znajduje wspólnego języka. Marguerite wychowała się w rodzinie, w której ojciec był prostakiem nadużywającym alkoholu, matka zaś gotowa dla córki na każde poświęcenie.

Ritva to młoda, samotna dziennikarka szukajaca miejsca swojego przeznaczenia. Jej mama pracowała w domu opieki dla ludzi starszych, tata był człowiekiem niełatwym we współżyciu, leczył sukcesami córki własne niedociągnięcia, nie stanowił dla niej żadnego oparcia.

Anette to kelnerka zatrudniona w restauracji Minny. Jej rodzice byli zrzędzącymi, wiecznie niezadowolonymi ludźmi, na których nie mogła liczyć w żadnej sytuacji. Ojciec często ją bił, a matka nie robiła nic, aby temu zapobiec. Sonny - jej mąż nadużywa alkoholu, bezustannie podejrzewa o niewierność i szantażuje samobójstwem. Córka Madeleine jest egoistyczną, rozpieszczoną przez dziadków dziewczynką. Anette ma skłonności do pedanterii, jakby przynajmniej w ten sposób miała na coś wpływ, mogła nad czymś panować. Twierdzi, że "chociaż zawsze starannie się myję, czeszę, prasuję ubrania, to jednak zawsze jestem w jakiś sposób brudna, pognieciona, rozczochrana." (str. 371)

Powieść została napisana z perspektywy Minny, Marguerity, Ritvy oraz Anetty, które dziwnym zrządzeniem losu spotykają się w restauracji Minny, na zewnątrz szleje sztorm i nadciąga powódź. Na światło dzienne wychodzą mroczne tajemnice przeszłości. Co połączyło te kobiety?

Autorka stworzyła piękną historię o odpowiedzialności, jaka spoczywa na ramionach matki czy ojca. Każdy z bohaterów szuka odskoczni od demonów. Kiedy dopadają bolesne wspomnienia, chowają głowy w przysłowiowy piasek, nie potrafią stawić czoła rzeczywistości. Charakterystyka każdego z nich jest bardzo szczegółowa. MajgullAxelsson bez zbędnego pośpiechu przeprowadza czytelnika przez strony powieści, drobiazgowo omawia każdą poruszoną tematykę, rozważa, zastanawia się.

"Pępowina" to książka o niezdrowych relacjach na linii rodzic - dziecko, błędach popełnianych przez pierwszych i powielanych przez drugich, o pragnieniu i celu zemsty. Autorka porusza najważniejsze sprawy egzystencjalne, dlatego skupiłam się w mojej ocenie głównie na przesłaniu powieści, a nie na szczegółach czysto technicznych. Chociaż i tak nie miałabym się do czego "przyczepić". Dokąd może zaprowadzić nieodpowiednie wychowanie? Czy zmiana po wielu latach skostniałych przyzwyczajeń wydaje się możliwa? Odpowiedź znajdziecie tutaj. Szczerze polecam i zachęcam do czytania.

"Może nie jesteśmy wspaniałe, ty czy ja. Żadna z nas nie dorasta do owej bajecznej wspaniałości, którą udajemy, ale to nie ma znaczenia, bo nikt przecież nie dorasta. (...) Ale w naszym życiu miałyśmy jednak wielkie szczęście. Dano nam urodzić dzieci i trzymać je blisko siebie. Kochałyśmy je... Na przekór wszystkim swoim niepowodzeniom."

Szwedzka pisarka Majgull Axelsson znana jest z tego, że swoją prozą kaleczy, zadaje ból. Tematyka, jaką podejmuje w swoich powieściach, jest szczególnie bliska nam, kobietom; poruszając się w kruchym gąszczu relacji międzyludzkich analizuje charakter więzi łączących pokolenia kobiet, a czyni to w sposób, który niemal mimochodem wystawia naszą równowagę emocjonalną na wielką próbę, który niepostrzeżenie wpycha nas w skórę bohaterów każąc wraz z nimi głęboko przeżywać ich traumę, analizować motywy postępowania, poprzez cierpienie poznawać samego siebie. Axelsson nie ma zwyczaju oszczędzać czytelnika, niczego nie owija w bawełnę. Prostymi słowami dotyka istoty problemu, opowiada o nim z sugestywną głębią, przeraźliwym autentyzmem, przenikliwą mądrością, a przede wszystkim z ogromnym ładunkiem emocjonalnym - nieoczywistym, ale trafiającym prosto w serce. Każdy temat, jaki porusza, do cna wyczerpuje tworząc skończoną całość, poza którą istnieje tylko głęboka cisza. Wyczerpuje też psychicznie czytelnika zmuszając go, by podążał w ślad za cierpieniem i udręką bohaterów.

Nie inaczej jest w przypadku "Pępowiny". Bohaterkami najnowszej powieści Axelsson są kobiety, których losy krzyżują się pewnego dnia w przydrożnej gospodzie podczas powodzi nadciągającej do niewielkiego miasteczka Arvika. Właścicielka zajazdu Minna, jej pracownica Anette, była aktorka Marguerite i dziennikarka Ritva spotykają się w niezwyczajnych okolicznościach, a wydarzenie to stanie się katalizatorem ogromnych zmian w ich życiu, ale też wydobędzie na światło dzienne głęboko skrywane, dramatyczne sekrety.

Główną bohaterką powieści jest Minna; to jej postać i jej historia stanowi klamrę spinającą pozostałe. Była niechcianym dzieckiem, które od wczesnego dzieciństwa doświadczało matczynej niechęci, ojcowskiej obojętności, babcinej pogardy. Spokojną, pełną miłości przystań znalazła u swej ciotki Sally, jednak dojmująca samotność, hodowana przez długie lata dzieciństwa, nie dała się łatwo wykorzenić. Z tęsknoty za bliskością drugiego człowieka narodziła się Sofia; Minna, by wynagrodzić córce brak ojca i nie popełnić błędów własnej matki, otoczyła ją kokonem bezwarunkowej miłości, co doprowadziło do tragedii.
Anette to zgorzkniała kobieta, dla której sensem życia stała się opieka nad mężem alkoholikiem i użalanie się nad sobą. To wieczna męczennica, która nie potrafi pokochać własnej córki, gdyż zazdrości jej miłości i zainteresowania dziadków, jakich sama nigdy w dzieciństwie nie zaznała. Niedojrzała emocjonalnie, traktuje córkę jako rywalkę do miłości własnych rodziców. Nienawidzi swego życia, ale boi się do tego przyznać i z nim zerwać, gdyż bardziej niż poniżającej egzystencji obawia się samotności i pustki, jaka wtedy w niej pozostanie.

Marguerite to była aktorka uzależniona od alkoholu. Choć bardzo kocha syna, nie potrafi się z nim porozumieć, znaleźć z nim wspólnego języka. Młodzieńczy bunt, nieudana próba samobójcza, przynależność do sekty bardzo ranią jej matczyne uczucia i wywołują poczucie winy, ale kobieta nie poddaje się w walce o syna.
Życie dziennikarki Ritvy polegało na zaspokajaniu wybujałych ambicji jej ojca, który sukcesy córki traktował w kategoriach osobistego tryumfu, leczył nimi własne kompleksy, porażek zaś nie tolerował. Swoją wolność kobieta drogo okupiła; pozbawiona emocjonalnego wsparcia ojca czuje się zagubiona i niepewna, jej życie definiuje samotność i pracoholizm, a poczucie klęski przekreśla jakąkolwiek nadzieję na lepsze jutro.

Wymowa "Pępowiny" jest smutna i przygnębiająca, a na dodatek mocno naznaczona fatalizmem. Sam tytuł jest głęboko symboliczny, gdyż oznacza nie tylko specyficzną, wielowymiarową relację matki z dzieckiem, ale też nie mniej rzeczywistą więź łączącą nas z przeszłością, ze wszystkim tym, co nas ukształtowało wpływając na nasz los; swego rodzaju genetyczne obciążenie uwzględniające wszelkie błędy popełnione przez naszych rodziców posiadające tę szczególną właściwość, że im bardziej chcemy z nimi zerwać, tym silniej oddziałują na nasze życie. Tu rodzi się pytanie, na ile człowiek jest w stanie kontrolować własne życie i kreować sam siebie; czy rzeczywiście ma wpływ na swoją przyszłość, czy też wkracza w starannie ukształtowany już los będący spadkiem po minionych pokoleniach?

Majgull Axelsson pochyla się nad kobiecym losem ukazując całą złożoność i prawdę o macierzyństwie. Zwraca uwagę na ogromną odpowiedzialność, jaka spoczywa na barkach każdej matki, obarczonej bagażem własnych doświadczeń z dzieciństwa, usiłującej sprostać wyzwaniu i próbującej przerwać zaklęty krąg błędów swojej matki i babki, by zapewnić dziecku los lepszy niż jej własny. Podkreśla ogromną rolę matki w kształtowaniu osobowości i przyszłości człowieka jednocześnie uświadamiając, jak niewdzięczne i heroiczne to zadanie, zaś jego skutki bywają nieprzewidywalne. Zmaganie się z macierzyństwem to najtrudniejsze wyzwanie w życiu, a stajemy przed nim uzbrojone jedynie we wspomnienia z dzieciństwa, którym albo się poddajemy, albo próbujemy stawić im czoło; to jedyna pewna rzecz, jaką dysponujemy.

Axelsson stworzyła przejmująco autentyczną i mądrą historię, porażającą realizmem i ukazującą relacje międzyludzkie bez patosu, uproszczeń i trywializowania, za to w sposób przenikliwy i wielopłaszczyznowy, zaskakująco odkrywczy i niejednoznaczny. "Pępowina" to głęboka, życiowa i boleśnie prawdziwa opowieść o ludzkim przeznaczeniu, macierzyńskiej miłości, ale również o próbach odnalezienia szczęścia w życiu, o odrzuceniu, samotności, potrzebie akceptacji, tragicznych konsekwencjach nieszczęśliwego dzieciństwa. Proza Majgull Axelsson ma to do siebie, że zdaje się opowiadać o każdym z nas, a w każdym z bohaterów można odnaleźć cząstkę siebie. Jej sugestywny autentyzm nie pozwala o sobie zapomnieć, budzi niepokój i skłania do podjęcia analizy własnego życia i relacji z najbliższymi. To boleśnie trudna, mocna, ale zarazem wspaniała książka; jedna z tych, które żyją w nas długo po zakończeniu lektury.