Trzecie Dno | Autor: Michał Gardowski

Co jest najlepszym sposobem na przykucie uwagi czytelnika i gwarantowaną ilość ludzi zadowolonych z lektury? Oczywiście sięgniecie do toposów klasycznych, sprawdzonych i cieszących się uznaniem krytyków, a także pozostałych odbiorców książki.

Od pewnego czasu [a dokładniej chyba od czasów Kodu Leonarda da Vinci Dana Browna (co dziwi, bo przecież motyw ten wykorzystywany był znacznie wcześniej)] niesłabnącą popularnością cieszą się książki z domieszką nutki sensacyjnej oraz historycznej, w których motywem przewodnim staje się poszukiwanie owianego tajemnicą, pilnie strzeżonego i ukrytego skarbu. Nie inaczej dzieje się w książce Michała Gardowskiego Trzecie Dno.

Autor zabiera nas w daleką podróż - książkę rozpoczynają wydarzenia z lat 20-tych XX wieku, które stają się tłem dla akcji utworu, która toczy się pięćdziesiąt lat później.
Sceną, na której rozgrywają się wydarzenia staje się Azerbejdżan, w którym egzotyka łączy się z polskością na wielu płaszczyznach. Główną bohaterką staje się Murana oraz Marek Solorz - para wdająca się ze sobą w romans, nie spodziewająca się jakie ściągnie on na nich konsekwencje. Bohaterowie stają się uczestnikami politycznej rozgrywki pomiędzy KGB a muzułmańskimi przywódcami. Murana, to doktorantka, która właśnie kończy swoje studia w Warszawie. Jej promotor, okazuje się być kimś znacznie więcej niż początkowo się wydaje, a jego wpływ na życie dziewczyny nie do przewidzenia. Podobnie dzieje się z większością bohaterów - do końca nie wiadomo, kto jest kim i po czyjej stoi stronie, a dopiero ostatnie rozdziały przyniosą zaskakujące rozwiązanie.

Książka to prawdziwy miszmasz. Łączy w sobie sensację, romans, baśniowość, kryminał i tajemniczość. Kultura Baku i krajów muzułmańskich staje się ważnym elementem układanki, a dyskurs nad różnicami między Koranem i Biblią skłania do refleksji. Powieść dość luźno dotyka problematyki molestowania, romansowania i skutków jakie niosą ze sobą podobne zachowania. Nagromadzenie pojęć, których wcześniej nie znałam gwarantowało mi jedną z moich ulubionych czynności podczas lektury - sięgania do słownika i poszerzania swoich horyzontów. Autor uczynił to, co bardzo cenię- pozostawił wiele niedomkniętych furtek, które skłaniają do poszukiwań i wpływają na bycie odbiorcą czynnym, a nie biernym. Powieść pełna jest odniesień do klasycznych dzieł - miejsce akcji przywołuje skojarzenia z Żeromskim, na kartach książki spotkamy również nawiązania do dzieł Mickiewicza.

Reasumując, Trzecie dno stało się dla mnie pozycją wciągającą i wbrew pierwszemu wrażeniu w jakiś sposób wymagającą. Dostarczyło nie tylko rozrywki, ale także refleksji oraz nowej wiedzy.

Po zakończonej lekturze mogę powiedzieć jedno - cieszę się, że nie sugerowałam się opisem z okładki. Ten, poprzez namnożenie nazw własnych, skrótów organizacji stał się dla mnie zapowiedzią książki nużącej. Nie sądzę bym za jego sprawą sięgnęła po tę pozycję, dlatego też apeluję do czytelnika sugerującego się opisami okładkowymi- tym razem nie warto się nim kierować, lecz zaufać pięknej, tajemniczej okładce i recenzjom, które- jak do tej pory - zdecydowanie zachęcają do kupna. Jeśli to dla Was mało, powiem, że na rzecz lektury tej książki oderwałam się od przygotowań do sesji i naprawdę było warto!

Jest rok 1920, Bolszewicy wkraczają do Baku. Wchodzą do miasta wiedząc, że Azerowie posiadają skarb - duże pieniądze, kosztowności i cenne dokumenty. Zadaniem Czekistów jest między innymi zdobyć informacje, gdzie całość została ukryta.

Równocześnie zostaje wyznaczonych czterech Strażników, którzy jako jedyni mają wiedzę, której pożądają komuniści. Trzech z nich zostaje pojmanych, czwarty ucieka, jak się później okazuje, do Polski. Ze złapanych nie udaje się wyciągnąć żadnych informacji...

Pół wieku później w Związku Radzieckim, za czasów sekretarza KC KPZR Leonida Breżniewa powrócono do poszukiwań azerskiego majątku. Major Salim Murad, prowadzący śledztwo domyśla się, że pojmani Strażnicy byli męczennikami, a ich zadaniem było jedynie odwrócić uwagę Czekistów od czwartego – najważniejszego, mającego pełną wiedzę na temat skarbu.

Tymczasem w Polsce obserwujemy rozpad małżeństwa dziennikarza Marka i Aliny Solorzów. Ala zdradziła męża z dziekanem ASP Jerzym Zanikim. Ten z kolei jest promotorem pracy dyplomowej Murany Salimchanowej, pięknej Azerki, która w trakcie poszukiwań materiałów spotyka Marka Solorza...

Murana dysponuje niesamowitym seksapilem, z którego doskonale zdaje sobie sprawę. Wykorzystuje go przy każdej okazji, jednak do Marka zaczyna coś czuć. Zakochuje się w nim. Zdradzony przez żonę dziennikarz zaczyna odwzajemniać to uczucie.

Tak wygląda początek książki „Trzecie dno” Michała Gardowskiego, pochodzącego z Wilna reżysera filmów dokumentalnych (w latach siedemdziesiątych), przez kilka lat wiceprezesa TVP, szefa Centralnej Agencji Fotograficznej. Na emeryturze sprzedawał w sklepie zoologicznym swojej żony. W latach zawodowej aktywności napisał dwie książki „Uwaga Zefir, nadaję” i „Akcja Poligon”, które ukazały się w serii Żółtego Tygrysa (kieszonkowe książki o II wojnie światowej - w latach 1957-89 wydano ich ponad sześćset). Niedawno znów chwycił za pióro. W 2010 roku pojawił się „Raport Perkuna”, zaś „Trzecie dno” można też znaleźć w postaci e-booka, noszącego tytuł „Egzotyczna kochanka”.

Wszystkie mówiące o Rosji czy Związku Radzieckim książki, które ostatnio czytałem obfitowały w przemoc, trup słał się na każdym kroku. Tu było inaczej. Poza krwawym początkiem charakterystycznym dla Czierezwyczajki, czyli policji politycznej Dzierżyńskiego, w dalszej historii było spokojniej – KGB nie było aż tak brutalne. Wszelkie ofiary śledztwa były dla czytelnika dość zrozumiałe i sensowne (na tyle ile może być takie zabicie człowieka) i pojawiały się tylko w ostateczności.

Dwa przeplatające się wątki – miłości Marka i Murany oraz śledztwa wolno posuwają się do przodu, zbliżając nas do rozwiązania zagadki ostatniego Strażnika. W obu jednak przypadkach nie wiedziałem, jakie zająć stanowisko. Marek i Ala mieli razem dziecko, które oboje bardzo kochali i siebie wzajemnie też darzyli jakimś uczuciem. Z romansu żony niewiele wyszło, zresztą sama wcześniej postanowiła go zakończyć. Zaś związek Marka z Muraną był piękny, romantyczny, pełen kulturowych przeszkód, wydawało się nie do przeskoczenia... A wspominałem już, że Murana była mężatką?...
Do majora Murada również można było czuć jakąś nić sympatii. Choć to komunista chcący przejąć majątek, który należał do Azerów, był taki... normalny, ludzki i miał w sobie pasję, pozwalającą odkryć zagadkę.

W książkę fajnie się wchodzi. Początek jest intrygujący, jednak tuż po nim następuje spadek tempa akcji. Bardzo widoczny i powodujący lekki dyskomfort. Jeśli jednak uda się czytelnikowi przebrnąć tych kilkadziesiąt stron ważnych dla zrozumienia całej intrygi, autor znów się rozkręca i już do końca jest ciekawie, egzotycznie i myślę, że często zaskakująco...

Wielką zaletą książki jest klimat. Obserwujemy Warszawę, Moskwę i Baku u schyłku lat siedemdziesiątych. Jeszcze nie widać ruchów solidarnościowych, wszyscy żyją w przekonaniu, że tak będzie zawsze i nie walczą z systemem. Gdybyśmy zapomnieli na chwilę o czasach w jakich umiejscowiona była akcja nie poczulibyśmy żadnej różnicy w zachowaniu bohaterów „Trzeciego dna” i współcześnie żyjących ludzi. Miłość i chciwość te dwa uczucia są niezmienne, bez względu na ustrój.