Łemkowie. Losy Zaginionego Narodu | Autor: Marek A. Koprowski

  Koprowski to jeden z autorów, w przypadku którego staram się być „na bieżąco”. Podoba mi się sposób, w jaki opisuje ciekawe tematy. Ufam również zebranej przez niego wiedzy historycznej i znam wiele osób, które zgadzają się z moim zdaniem w tej kwestii. Poniekąd mam poczucie, że jest mi bliski, bo bardzo często podejmuje tematy związane z regionem, w jakim przyszło mi żyć. Pozycje dotyczące Łemkowszczyzny zawsze wywierają we mnie sporo emocji, bo mimo bliskości tych terenów, wciąż mam poczucie, że tak mało wiem o historii tych miejsc i zamieszkujących je w przeszłości ludzi. „Łemkowie. Losy zaginionego narodu” to pozycja, która doczekała się już swojego trzeciego wydania, a wciąż cieszy się niesłabnącą popularnością wśród czytelników. Czego może oczekiwać od niej odbiorca? Zanim przejdę do właściwego tematu, pozwolę sobie na małe wprowadzenie.

Łemkowie to grupa etniczna, wokół której niemal od zawsze narastało wiele niejasności. Według jednych utożsamiani z Rusinami według innych stanowili pełnoprawny naród charakteryzujący się odrębną tożsamością. Ze względu na bliskość innych nacji (w tym Polaków) i obszar, jaki zamieszkiwali, mocno związani z dziejami Polski. Zamieszkiwali głównie obszar Karpat, jednak II Wojna Światowa również na nich odcisnęła swoje piętno. Zaczęto ich przesiedlać, a z czasem utracili oni miejsce, stanowiące wcześniej ojczyznę. Jak pokazują prowadzone spisy ludności, wciąż w naszym kraju ponad 10 tys. osób deklaruje wspomnianą narodowość. Ze względu na wywózki żyją jednak w diasporze na terenie zarówno jak i Polski, co Ukrainy.    

Koprowski rozpoczyna swoją pozycję od przybliżenia czytelnikowi rysu historycznego dziejów tej grupy etnicznej, rozpoczynając od XIX w. , a kończąc na współczesności. Określona mianem „Subiektywnej historii Łemków” część zajmuje przeszło 100 stron - niemal połowę książki. Kolejne rozdziały to wynik rozmów, wspomnień i relacji zebranych od rodowitych Łemków. Dwa obszerne rozdziały powstały za sprawą Teodora i Marii Goczów z Zyndranowej, którzy stworzyli Muzeum Kultury Łemkowskiej. Mężczyzna zasłużył się w ruchu społeczno – kulturowym. Mimo wielu krzywd i represji, jakie dosięgały go przez lata nie podtrzymywał w sobie poczucia krzywdy, a swoją pracą dążył do zachowania pamięci o tym, kim jest i skąd pochodzi.

Ten fragment książki obrazuje też poplątane losy łemkowskich rodzin, przymusowe wywózki, niekiedy zupełnie urwane relacje. Pan Teodor wspomina, że swoją żonę sprowadził aż ze szczecińskiego po tym, jak jej rodzina trafiła tam w czasie wysiedleń w ramach „Akcji Wisła” ze wsi Smereczne.   W rozmowie z panią Marią sporo miejsca poświęcono zagadnieniu emigracji. Ludzie wyjeżdżali głównie do USA i Kanady po to, by poprawić los swój i rodziny. Obecnie to nadal kierunki, w których kultura Łemków jest wciąż żywa.

Ostatni rozdział nieco odbiega od poprzednich. Tym razem historię poznajemy z perspektywy osoby urodzonej na Dolnym Śląsku. Osoby, której rodzice trafili tam w ramach prowadzonych wywózek. Para poznała się już po przeprowadzce. Jak zaznacza ich syn , rodzice zachowali pamięć o tym, skąd są, a życie w nowym miejscu było nieustannie „życiem na wygnaniu”.

„Łemkowie. Losy zaginionego narodu” to pozycja, która przedstawia dramatyczny proces próby pozbawienia tożsamości narodowej. Zadziwiające, że pomimo tylu krzywd w tej grupie etnicznej przez lata niezmiennie funkcjonowała siła utrzymująca w nich wolę przetrwania. Kultura łemkowska wciąż jest obecna, a w wielu miejscach odcisnęła swój charakterystyczny ślad.