Pamiętniki Pandemii | Autor: MAJA GŁOWACKAMONIKA HELAKMAŁGORZATA ŁUKIANOWJUSTYNA ORCHOWSKAMATEUSZ MAZZINI

  Tradycja pisania pamiętników jest tak długa, że prawdopodobnie sięga czasów starożytnych. Sama nazwa: „pamiętnik” etymologicznie wskazuje na utwór „ku upamiętnieniu”. Początkowo przywilej i rozrywka wykształconych warstw, z czasem jedna z upowszechnionych form zapisu rzeczywistości. Nie zagłębiając się w systematykę, zawsze najciekawsze są te oparte na życiu osobistym i łączące się z danym kontekstem historycznym, społecznym, obyczajowym, artystycznym. Od zapisków Jana Chryzostoma Paska do wynurzeń najsłynniejszego kochanka wszech czasów Casanovy. Pełna demokratyzacja.

Pamiętniki pandemiinie są niczym odkrywczym, jeśli chodzi o pomysł, wspominając chociażby słynny, osiemnastowieczny Dziennik roku zarazy Daniela Defoe. Nowatorstwo tej publikacji polega na tym, że materiałem budującym książkę są teksty nadesłane w ramach konkursu ogłoszonego przez Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Wśród setek prac powstałych w 2020 roku (pierwsze miesiące ogłoszenia pandemii koronawirusa) pojawiły się te same motywy. Potrzeba zapisu otaczającej rzeczywistości (dokumentalizm), wskazanie swojego miejsca (refleksja), sposobu oswojenia emocji, świata zewnętrznego i wewnętrznego (terapia).

Niniejsza publikacja to próba (udana) zebrania wpisów ludzi reprezentujących diametralnie różne środowiska. Bez względu na wiek, płeć, przekonania polityczne i religijne, status społeczny. To opinie dalekie od stylizacji literackich, bliższe publicystyce niż literaturze pięknej. Być może, zatem, prawdziwsze. Ale Pamiętniki pandemii nie samymi tekstami stoi. W dodatku tekstami nierękopiśmiennymi, a w formie interaktywnej, elektronicznej, edytowalnej.

Książka podzielona jest na bloki tematyczne. Opisy pandemicznej rzeczywistości krążą wokół codzienności (praca zawodowa, szkoła), czasu wolnego, oceny działań politycznych i prozdrowotnych. Czas lockdownu odbił się szerokim echem w każdej sferze życia i pozostawił często trwałe, traumatyczne konsekwencje. Okazało się, że dotychczasowa czasoprzestrzeń ulega zaburzeniu, a wręcz destrukcji w obliczu odgórnych zakazów ustalonych przez rządy poszczególnych państw. Znienawidzone przez wszystkich „rekomendacje”, rady, porady, zalecenia budują nowe układy. Chaotyczne, nielogiczne, obce. Próbę uporządkowania faktów podjęli zaproszeni do współpracy konsultanci, głównie socjologowie; terapeuci Maja Głowacka, Monika Helak, Małgorzata Łukianow, Mateusz Mazzini oraz Justyna Orchowska. Opisywane zachowania, reakcje, przemyślenia opatrzyli wspólnym pojęciem pamięci zbiorowej funkcjonującej na zasadzie społecznej umowy. Nie można przy tym zapominać, że pamiętniki nadal pozostają sprawą indywidualną, subiektywną. Dopiero suma doświadczeń tworzy ogólniejszy, spójny obraz.

Pierwsze rozdziały zawierają metodologię badań i przedstawiają motywy prowadzące do powstania Pamiętników pandemii. Osobny ustęp został poświęcony wpływie COVID-19 na zmianę życia kobiet. Ich perspektywa, jak się okazuje, jest bogatsza, a obserwacje i reakcje głębsze niż mężczyzn. I nie ma w tym akcentów seksistowskich, czy feministycznych.

Autorzy wskazują, że analizy i komentarze do tekstów oryginalnych to eksperyment rozciągnięty w czasie na reprezentatywnej grupie. Pełen znaków zapytania. Ten brak jednoznacznych definicji i ostatecznych rozstrzygnięć podkreśla nowatorskie podejście do sposobu komunikowania. Szkoła online, praca zdalna, koncerty i wystawy balkonowe. Cała oferta kulturalna zrodzona z potrzeby chwili, czy literatura pandemiczna budująca awangardę narracji, wszystkie propozycje wymagają dalszych badań. Prezentowany zapis to wybrany fragment, spisany „tu i teraz”, dokumentujący wycinki rzeczywistości. Na uwagę zasługuje również skrajnie odmienna atmosfera panująca na kartach książki, zwłaszcza w sferze wybranych cytatów. Powtarza się nastrój frustracji, strachu, niepewności jutra. Z pewnością za kilka lat Pamiętniki pandemii będą stanowiły interesujący przykład dokumentu życia społecznego. Wszak przysłowie mówi: Obyś żył w ciekawych czasach.