Hoxha. Żelazna Pięść Albanii | Autor: Blendi Fevziu

  Jest to pierwsza wydana w Polsce biografia komunistycznego dyktatora Albanii Envera Hoxhy (Hodży). Żył on w latach 1908- 1985, od roku 1944 rządził niepodzielnie małym bałkańskim krajem i doprowadził go na skraj upadku. Był jednym z założycieli Komunistycznej Partii Albanii, przemianowanej później na Albańską Partię Pracy. Został od razu wybrany na jej przewodniczącego, gdyż pozostali założyciele uznali, iż jest on najlepszym wyborem, ponieważ nie był związany z żadną frakcją w ruchu komunistycznym w Albanii. Szybko przekonali się, jak zły był to wybór. Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej, która w Albanii skończyła się już w listopadzie 1944 roku, został wybrany na urząd premiera i rozpoczął czystki, najpierw wśród przeciwników politycznych, a potem pośród swoich zwolenników. Jego „wzorem” był przywódca Związku Radzieckiego Józef Stalin, a właściwie jego metody rządzenia. Na nieszczęście dla narodu albańskiego plan wprowadzenia rządów na modłę Stalina udał się i kraj pogrążył się w ciemnościach ustroju komunistycznego na długie lata. Oczywiście ustrój komunistyczny panował w tym czasie w całej Europie Wschodniej, ale tylko w Albanii przybrał tak ekstremalny wymiar wzorowany na stalinizmie. Śmiało można powiedzieć, że w porównaniu z tym bałkańskim krajem, w Polsce było wręcz „normalnie”.

Przez okres rządów Envera Hoxhy Albania została jednym z trzech najbiedniejszych krajów na świecie. Cała granica została otoczona drutem kolczastym, w dużej mierze podłączonym do prądu. Ucieczka z kraju, nie mówiąc już o legalnym wyjedzie, były niemożliwe. Zresztą sam wódz był w ostatniej podróży w 1960 roku. Zostały zerwane stosunki dyplomatyczne prawie ze wszystkimi krajami, o dziwo wrogiem został również Związek Radziecki, a powodem tej decyzji była inwazja wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. W kraju zbudowano ponad 750 tysięcy (!) bunkrów i schronów, w których ludność miała szukać schronienia na wypadek atak obcych wojsk. Bunkry te, często jednoosobowe, przypominające studnie z pokrywą można dotąd zobaczyć w Albanii.

Książka przedstawia całe życie Envera Hoxhy, od czasów szkolnych, aż do śmierci w roku 1985. Oparta jest na dokumentach, które znajdują się w archiwach albańskich. Jest też sporo cytatów ze wspomnień samego Hodży jak i tych, którzy przeżyli krwawy reżim i postanowili podzielić się swoją wiedzą o smutnych i często przerażających wydarzeniach tamtych lat. Co ciekawe są tu również wspomnienia żony dyktatora, Nexhmije, która po upadku komunizmu została skazana na zaledwie 6 lat więzienia, choć według niektórych dorównywała mężowi w okrutności wobec przeciwników.

Biografia zwiera wiele ciekawostek na temat życia codziennego dyktatora i jego zwyczajów. Pozwala to sobie wyrobić opinię na temat jego charakteru. Jak prawie każdy autokrata miał obsesję na punkcie swojego bezpieczeństwa i podejmował często absurdalne kroki, by się chronić. W końcu został zupełnie sam, ponieważ nie ufał nikomu poza żoną, a wszyscy towarzysze broni zostali z obawy przed zdradą wymordowani, uwięzieni lub skazani na internowanie wraz z całymi rodzinami bez możliwości powrotu do stolicy.

Autor, Blendi Fevziu bardzo dobrze pamięta długą dyktaturę Hodży ponieważ urodził się w 1969 roku w Tiranie. Ukończył literaturę i język albański na Uniwersytecie w Tiranie w 1991 roku. Karierę dziennikarską zaczął w 1989 roku w uniwersyteckiej gazecie studenckiej. Na przełomie lat 1990 i 1991 był aktywnym uczestnikiem ruchu studenckiego, który przyniósł zmianę ustrojową w Albanii. Był współzałożycielem gazety „RD” (Renesans Demokratyczny), pierwszej bezpłatnej gazety po prawie 70 latach przerwy w dostępie do niezależnych mediów w Albanii. Fevziu jest też gospodarzem telewizyjnego talk show „Opinia”, który po raz pierwszy wyemitowano 31 sierpnia 1997 r. Niestety żadne inne publikacje autora nie zostały przetłumaczone na język polski.