Narodziny Wszystkiego. Nowa Historia Ludzkości | Autor: David GraeberDavid Wengrow

  Podziwiam takie umysły, jakimi dysponują autorzy tej monumentalnej lektury. Podjęcie się tak wielkiego tematu, i próba przedstawienia holistycznego spojrzenia na zagadnienie, zasługuje na nasze uznanie. Nawet jeśli nie we wszystkim się zgodzimy z Davidem Graeberem i Davidem Wengrowem – trzeba im oddać, że wykonali monumentalną pracę. Nie jest to książka zawieszona w próżni. Nie jest to też bezkrytyczne snucie swoich poglądów. To książka popularno-naukowa, która zachęca nas do tego by „kopać głębiej”. Autorzy niczego nie tają i nie boją się weryfikacji przedstawionych przez siebie danych. Świadczyć może o tym choćby to, że zaprezentowana na końcu bibliografia oraz przypisy zajmują ponad 130 stron (!).

David Graeber, pierwszy z autorów, niestety zmarł w 2020 roku, w wieku niespełna 60 lat. Był znanym amerykańskim antropologiem, a przy tym aktywistą. Choć miał korzenie żydowskie, to urodził się w Nowym Jorku. Jego specjalizacją była teoria wartości oraz teoria społeczna. Wykładał na kilku uczelniach oraz napisał wiele poczytnych książek. Część z nich doczekała się polskich wydań: "Utopia regulaminów" (2017), "Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat" (2018), "Praca bez sensu. Teoria" (2019). Już same tytuły tych książek pozwalają nam zrozumieć dlaczego przez wielu określany jest mianem anarchisty.

Drugi autor, David Wengrow, urodził się w 1972 roku i przez lata dorobił się opinii świetnego historyka. Prowadzi badania archeologiczne w różnych zakątkach świata, przede wszystkim w Afryce i na Bliskim Wschodzie, i tą perspektywę wnosi do „Narodzin wszystkiego”. Dotychczas nie przetłumaczono na język polski innych jego książek, ale warto zapamiętać nazwisko tego profesora archeologii z londyńskiego University College. Razem z Davidem Graeberem napisali książkę, która może okazać się przełomowa w naszym postrzeganiu historii.

To do czego zachęcają nas autorzy, to odrzucenie dotychczasowych przekonań i spojrzenie „świeżym okiem” na dzieje. Może się okazać, że historia jest o wiele ciekawsza i mniej jednoznaczna niż myślimy. Jestem pod wrażeniem – jak wspomniałem wcześniej – holistycznego podejścia do tematu. Graeber i Wengrow piszą o historii ludzkości od jej początków, po dzień dzisiejszy. Znajdziemy rozdział poświęcony rozwoju rolnictwa. Inny o rozwoju miast. Kolejny o pojawieniu się państwowości. Dalej o różnych systemach, z nie do końca sprawiedliwą demokracją na czele. W końcu przechodzą do tego co znamy „z naszego podwórka” – w tej części widać wyraźnie anarchiczne zapędy Davida Graebera. Mowa tu o emancypacji i „nowych sposobach organizacji społeczeństwa”.

„Narodziny wszystkiego” to dzieło monumentalne pod wieloma względami. Niekoniecznie każdemu będzie odpowiadał styl autorów. Mi czytało się tę pozycję dobrze, i nie zgodzę się z tym, że trzeba ją dawkować po kilka stron na dzień. Zależy to od tego na ile interesuje nas poruszana tu tematyka. Faktycznie znajdziemy tu mnogość faktów i całe zatrzęsienie ciekawostek. To lektura, która skłoni nas do refleksji na temat ludzkości, ale książkę czyta się dobrze. Inna sprawa, że po jej lekturze niekoniecznie poczujemy się lepiej, jako przedstawiciele ludzkiego gatunku:

„Jedną z kwestii, która oddziela nas od zwierząt, jest fakt, że zwierzęta produkują dokładnie tyle, ile potrzebują. Ludzie produkują więcej. Jesteśmy istotami nadmiaru, co czyni nas najbardziej kreatywnym i destruktywnym gatunkiem.”

Na wielki plus, poza wspomnianymi przypisami i bogatą bibliografią, zasługują również pojawiające się w książce cytaty, odniesienia do tekstów źródłowych oraz ilustracje (choć niestety nieliczne). To jedna z ciekawszych książek tego typu, jakie dane było mi czytać. Świetna propozycja dla każdego pasjonata historii, ponieważ posiadanie choćby podstawowej wiedzy w tym zakresie jest tu jak najbardziej wskazane. Spojrzenie autorów jest może i rewolucyjne, ale jeśli nie znamy ogólnie przyjętych poglądów, bardzo szybko mogą nas zgubić. Prowadząc nas do „nowej historii ludzkości” zakładają, że znamy też „starą historię ludzkości”.

Serdecznie polecam tę książkę. Cieszę się, że się z nią zmierzyłem – choć nie wszystko jeszcze z niej przetrawiłem. To solidnie wykonana praca, która pomoże nam nabrać szerszej perspektywy.