Emily Bronte. Królestwo Na Wrzosowisku | Autor: Eryk Ostrowski

  Przeczytałam w przeszłości kilka najbardziej znanych powieści sióstr Brönte. Widziałam też film "Wichrowe wzgórza". Niedawno z kolei trafiłam na ciekawy artykuł o tej książce. Temat mnie na tyle zainteresował, że sięgnęłam po powyższą pozycję. Eryk Ostrowski napisał wcześniej mocno docenione przez czytelników: „Charlotte Brönte i jej siostry śpiące” oraz „Tajemnice wichrowych wzgórz”. Tym razem postanowił wziąć na tapet Emily – najbardziej tajemniczą postać spośród tego uzdolnionego rodzeństwa. Rodzeństwa – ponieważ oprócz Charlotty, Emily i Anne był też wszechstronnie utalentowany Branwell, ich brat.

Najpierw koniecznie muszę pochwalić przepiękne wydanie, ponieważ okładka jest wyjątkowej urody, do tego o niezwykle przyjemnej w dotyku fakturze imitującej płótno. Już pierwszy rzut oka na książkę zachęca do czytania! Okazuje się szybko, że ta atrakcyjna oprawa skrywa równie wartościową zawartość. Od pierwszych stron bowiem razem z autorem cofamy się w czasie do początków XIX wieku. Przenosimy się na angielską prowincję, do małej wioski wśród bezkresnych wrzosowisk. Ten dziki, wietrzny krajobraz sam w sobie jest bohaterem książki i w dużym stopniu określa charakter, wrażliwość i wszystko to, co najbardziej ukochane w życiu autorki „Wichrowych wzgórz”.

Emily przychodzi na świat w rodzinie pastora jako jedna z sześciorga rodzeństwa. We wczesnym dzieciństwie traci matkę, a kilka lat później dwie siostry. Na oddalonej od wielkiego świata plebanii pozostała przy życiu czwórka rodzeństwa – obdarzona niezwykłą wręcz wrażliwością i fantazją, wymyśla całe kraje, królestwa i zaludnia je oryginalnymi postaciami. Szybko też dzieci zaczynają spisywać swoje fantazje i jest to zapowiedź ich późniejszej, znanej całemu światu twórczości. Skupmy się jednak na Emily. Jak wspomniałam wyżej, była ona najbardziej tajemniczą z sióstr. Niezwykle introwertyczna, mocno zamknięta w sobie, oceniana nawet jako niedostępna, nigdy nie pragnęła w życiu niczego więcej niż spokojnego życia na swoich wrzosowiskach, po których wędrowała całymi godzinami niezależnie od pogody. Kochała zwierzęta chyba bardziej niż ludzi, pracowała fizycznie najciężej z wszystkich - chętnie i bez słowa skargi, a sercem i umysłem przebywała stale w swoich fantastycznych krainach oraz w świecie poezji. Pisała wiersze wybitne i nowatorskie na swoje czasy. I to głównie z jej wierszy i powieści możemy ją poznać, ponieważ niewiele więcej poza tym pozostało po Emily.

Autor postanowił jednak dotrzeć do każdej możliwej informacji, by przybliżyć nam tajemnice autorki „Wichrowych wzgórz”. W tym momencie koniecznie muszę docenić niesamowitą wręcz dociekliwość i dokładność autora! Temat został zgłębiony wyjątkowo! Mamy więc relacje świadków, wspomnienia sąsiadów i znajomych, zdjęcia dokumentów, fragmenty listów, zachowane drobne notatki, a także analizę ukrytych i zakamuflowanych w powieściach i wierszach informacji. Do tego wspaniała, niezwykle klimatyczna atmosfera wrzosowisk oraz świetnie przedstawione realia życia w XIX-wiecznej Anglii. Pierwsze dwieście z niemal sześciuset stron książki czytałam z wielkim zapałem, mocno zauroczona. Muszę jednak szczerze przyznać, że zanim doszłam do połowy, trochę zaczęłam się męczyć. Relacje kolejnych wydarzeń były już trochę zbyt szczegółowe, a tekstów źródłowych za dużo. Z lekkim wysiłkiem jednak brnęłam dalej i wynagrodziło mi to niezwykle poruszające, dramatyczne zakończenie.

Podsumowując: niezwykła, bardzo bogata i wartościowa pozycja dla prawdziwego miłośnika twórczości sióstr Brönte! Dla zwyczajnie zainteresowanego jak ja czytelnika - nadal ciekawa i klimatyczna lektura, choć może zbyt rozbudowana. Zaciekawionym polecam, także ze względu na ciekawy obraz tamtej epoki i niepowtarzalny klimat tajemniczych, dzikich wrzosowisk.

 “Gdzieś na zdradliwych, wietrznych wrzosowiskach upadliśmy w łożu zieleni”. Słowa piosenki “Wuthering Heights” Kate Bush są zapewne znane wielu osobom, bo utwór nierzadko pojawia się w rozgłośniach radiowych jako jeden z kultowych.  Nieczęsto kto wie jednak, że inspiracją do jego powstania było niezwykłe dzieło Emily Brontë, o tym samym tytule. 

Te zdradliwe i wietrzne wrzosowiska były tłem życia Emily Brontë i jej rodzeństwa, którego historię przybliża Eryk Ostrowski w książce “Emily Brontë. Królestwo na wrzosowisku”. Autor usiłuje dogłębnie przeniknąć West Yorkshire w Anglii i odkryć sekret dziewczyny snującej się po odludnych wzgórzach. Siostra rozpoznawalnej pisarki Charlotte Brontë jest jedną z najbardziej zagadkowych kobiet w historii literatury i jednocześnie jedną z najlepszych angielskich poetek, o której poezji nie mówi się wiele.  Autor stawia trudne pytania i śledzi losy Emily poprzez relacje zebrane przez pierwszych biografów rodziny Brontë, teksty jej rodzeństwa oraz rozmaite korespondencje listowe. 

Książka składa się z VI części podzielonych na lata życia Emily oraz przypisane im rozdziały. Dodatkowym atutem jest apendyks, w którym znajdują się jedne z najważniejszych utworów i listów wymienianych w trakcie całej lektury przez autora. Załączniki są o tyle cenne, że trudno byłoby je znaleźć w poszukiwaniach, np. w bibliotece na własną rękę. Prawdopodobnie nawet nie wiedziałoby się o ich istnieniu. Ostrowski dodał również do książki rysunki rodziny Brontë, gdyż nie byli oni wyłącznie świetnymi pisarzami, ale wszechstronnie uzdolnionymi artystami. Rysunki wzbogacają treść i nadają jej osobliwy charakter. Również oprawa i wydanie książki jest bez skazy, czytelnik od razu może poczuć, że trzyma w dłoniach dzieło niezwykłe. Autorowi należy się także pochwała za przemyślaną budowę i wspaniały język. W książce nie brakuje przypisów i bardzo dokładnego spisu źródeł, dzięki czemu możemy bez problemu zagłębiać się dalej we własnych poszukiwaniach śladów Emily.

Jaka była Emily Brontë? Jakie fakty kryją się w jej twórczości literackiej?  Czy faktycznie była autorką “Wichrowych wzgórz”? Lektura „Królestwa na wrzosowisku” nie daje czytelnikom łatwych i oczywistych odpowiedzi. Niezależna i odważna, ale zagubiona w świecie - czy strachliwa i pozbawiona ambicji? Ostrowski zachęca do tego, aby szukać własnej interpretacji tego literackiego fenomenu, jakim jest Emily Brontë. Autor stawia również wiele własnych i niekiedy zaskakujących tez. Poznanie stanowiska autora jest tutaj bardzo cenne i uzupełniające czytanie. Wspólnie z Ostrowskim przemierzamy przez życie Emily zastanawiając się jaka tak naprawdę była. Ale nie moglibyśmy dobrze poznać naszej bohaterki bez równoczesnego poznawania historii jej rodzeństwa i jego twórczości, gdyż Emily była z rodziną bardzo związana. Oprócz tego aspektu, jej rodzeństwo ma również bardzo ciekawe historie i dzieła, z którymi warto się zapoznać. Widać w ich twórczości wspólny mianownik – wychowanie na wrzosowiskach. W dziele „Dziwne losy Jane Eyre” autorstwa Charlotte Brontë odnaleźć można wiele podobieństw z „Wichrowymi wzgórzami”. Między innymi umiejscowienie akcji, towarzysząca książkom tajemniczość i pewne tragedie. Czy osobiste przeżycia dziewczyn mogły mieć wpływ na historie realizujące się w ich twórczości? Ostrowski przedstawia nam bardzo prawdopodobne odpowiedzi.

Lektura „Emily Brontë. Królestwo na wrzosowisku” jest przyjemnością. Odkrywanie losów tytułowej bohaterki jest równie ciekawe, co niejedna fikcyjna powieść. Eryk Ostrowski stworzył biografię, która fascynuje, zmusza do refleksji oraz inspiruje. Nie tylko ze względu na jej bohaterkę, ale formę w jakiej została przedstawiona. Zdecydowanie jest to jedna z najlepszych książek jakie przeczytałam w ostatnim czasie.

Heathcliff, it's me, I'mCathy

I'vecomehome, I'msocold

Let me in yourwindow…*

  I tak oto, poprzez jeden z najbardziej popularnych seriali i odkurzoną w nim piosenkę Kate Bush, natrafiłem na rodzeństwo Brontë. Bush wróciła do mainstreamu i początkowo myślałem, że Emily Brontë i jej (bądź nie jej) Wichrowe Wzgórza, pokryte uszlachetniającą je patyną, czekają na lepsze czasy, aby wrócić w łaski czytelników. Okazuje się jednak, iż historia sióstr Brontë, a zwłaszcza twórczości i życia jednej z nich, Emily, nie umarła. Spowita mgłą tajemnicy i zapomnienia, rozwiewana na wietrze wśród pochmurnych wrzosowisk, kotłuje się i wzburza niepokojone myśli tych, którzy pragną dowiedzieć się o swej ulubionej pisarce czegoś więcej…

Po tak mrocznym wstępie wypada mi wreszcie przejść „do rzeczy”. W moje ręce trafiła biografia Emily Brontë pióra Eryka Ostrowskiego, który – co należy podkreślić, nie wiem iloma kreskami, wykonał iście mrówczą robotę. Jego Królestwo na wrzosowisku czyta się jak sprawozdanie z pracy detektywa, który dokopuje się do ukrytych dokumentów, analizuje je na nowo i odkrywa w nich to, co inni badacze przed nim pominęli, co nie zostało przez nich dostatecznie zweryfikowane, a co diametralnie zmienić może nasze postrzeganie o pewnych faktach z życia Emily. Wynik pracy autora jest oszałamiający – czytelnicy dostają w dłoń biografię tak szczegółową jak tylko może być, uwzględniając odległe czasy, w których żyła rodzina Brontë oraz zachowane po Emily wspomnienia. Miałem wrażenie, że Ostrowski dotarł do każdego skrawka papieru, który kiedyś był choć w przelotnym władaniu Emily Brontë. Analizuje każdy z nich dokładniej niż pod mikroskopem, a wszystko zestawia z przejawami twórczości Emily, jej charakterem i dziejami.

I właśnie w tym kryje się sekret tej niezwykłej biografii – autorowi udało się dotrzeć w głąb duszy swojej bohaterki, poznać ją, a jednocześnie zaintrygować nią czytelnika. Okazuje się, że Emily, osoba z natury introwertyczna, skrywała wiele sekretów, które poznać można precyzyjnie analizując jej poezję. Aby jednak dotrzeć do jej tajemnic, Ostrowski z powodzeniem przenosi swych czytelników na dalekie Wzgórza West Riding, a zwłaszcza do Ponden Hall, uważanego przez wielu za pierwowzór Thrushcross Grange z Wichrowych Wzgórz. Sekrety rodzinne, upadki szlacheckich rodów i wielkie namiętności, a w to miałaby być „wplątana” nieśmiała Emily?

Niewątpliwie książka Ostrowskiego przeznaczona jest dla wielbicielek i wielbicieli prozy sióstr Brontë – zarówno Emily (jeśli przyjmiemy pewne założenia), a także Charlotte Brontë. Poprzez reprodukcje dzieł sióstr, poezję Emily, miejscami mroczną, tajemniczą i nostalgiczną, czasami fantastyczną jak opowieści z Królestwa Gondalu, wyimaginowanego świata, jaki stworzyło rodzeństwo, poprzez posępne mogiły i czyhającą na słabych i chorowitych śmierć, podążamy ścieżynami wśród wietrznych pól i wrzosowisk i dajemy się ponieść fascynującej opowieści, jaką snuje autor.

Nie twierdzę, że Królestwo jest książką łatwą i lekką w odbiorze – z pewnością zmusza czytelnika do skupienia, niespiesznego poznawania przytaczanych w niej historii, bo szczegółów tu aż nadto. Autor wręcz zasypuje nas drobiazgowymi informacjami, przedrukowanymi listami zakupów, rysunkami, korespondencją i notatkami, często tak skrupulatnie cytowanymi, że zadawałem sobie pytanie, czy nie zbędnymi, ale z drugiej strony dzięki nim miłośnicy Wichrowych Wzgórz mogą poznać codzienne życie i zmagania ich autorki lub tej, za którą się nią uważa. Z pewnością jest to fascynująca podróż w przeszłość, ale nie jestem przekonany czy przeznaczona dla każdego zwykłego zjadacza chleba. Warto jednak poświęcić jej czas chociażby po to, by wejść w niezwykły dziewiętnastowieczny świat Emily Brontë, poznać jej poezję i niewesołe losy w oddalonych od świata miasteczkach, gdzie życie bywało tak delikatne jak uczucia, które z rozwiewał zimny, jesienny wiatr.

* Kate Bush, Wuthering Heights © Noble &Brite Ltd.