Obrońcy Wołynia | Autor: Marek A. Koprowski

  Pierwsze próby stworzenia polskiej konspiracji na dawnych ziemiach II Rzeczypospolitej pojawiły się prawie natychmiast po ich zajęciu przez wojska radzieckie we wrześniu 1939 roku. Nie były one zbyt udane, gdyż na terenach tych Polacy stanowili mniejszość, w dodatku mniejszość, o zdecydowanie lepszej sytuacji materialnej od Ukraińców czy Żydów. Większość ukraińska zdecydowała się na mniejszą bądź większą współpracę z władzami radzieckimi z nienawiści do Polaków. Polacy byli bardzo dobrze zinfiltrowani przez NKWD i rozbicie pierwszych organizacji nie stanowiło dla władz radzieckich większego problemu. Dodatkowo część konspiratorów została przysłana z innych terenów i nie miała żadnego rozeznania w sytuacji na Wołyniu. Większość z pierwszych konspiratorów została zamordowana bądź wywieziona w głąb Związku Radzieckiego.

Sytuacja konspiratorów uległa nieznacznej poprawie po napaści Trzeciej Rzeszy na ZSRR. Co prawda nasilił się wtedy terror ukraiński, ale władze niemieckie często, „po cichu” wspierały Polaków w ich nierównej walce. Bardziej oficjalną pomoc Polacy otrzymywali często od stacjonujących na Wołyniu wojsk węgierskich. Niestety niechlubną kartą była postawa Armii Krajowej, która co prawda usiłowała stworzyć na Wołyniu okręg, ale skończyło się to na masowych aresztowaniach i całkowitym paraliżu organizacji na tym terenie. Dopiero pod koniec wojny, z połączenia luźnych oddziałów, powstała 27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK, która zapisała chwalebną kartę w dziejach walki o polskość.

To kolejna książka autora, w której podejmuje on trudny, zwłaszcza w obecnej sytuacji politycznej, temat zbrodni Ukraińskiej Armii Powstańczej dokonanych na Polkach w czasie II wojny światowej. Tym razem autor zajmuje się polskimi konspiratorami, którzy w warunkach okupacji, najpierw radzieckiej, a potem niemieckiej, starali się stworzyć ruch oporu przeciwko zbrodniczym bandom UPA. Wielu z nich poniosło śmierć z rąk Rosjan, Niemców bądź Ukraińców. Niewielu udało się przeżyć wojnę, ich wspomnienia stanowią część tej książki.

W tym miejscu warto przedstawić bohaterów książki, w większości nieznanych szerszemu gronu odbiorców, a zasługujących na swoje miejsce w historii. Jest wśród nich Zygmunt Rumel, który chciał negocjować z UPA, a zginął tragiczną śmiercią, rozerwany końmi, gdy przyjechał na rozmowy. Warto przypomnieć, że sytuacja ta została pokazana w filmie „Wołyń” Wojciecha Smarzowskiego. Bronisław Rumel, brat Zygmunta, nie był wielkim organizatorem konspiracji. Jego największą „winą” było pokrewieństwo z Zygmuntem, za co zapłacił najwyższą cenę, zamordowany przez Rosjan. Antoni Cybulski, jeden z niewielu, którym udało się przeżyć wojnę, dowódca samoobrony polskiej w Pańskiej Dolinie, dzięki któremu życie ocaliło kilka tysięcy Polaków. Kazimierz Banach, który jako Delegat Rządu na Wołyń wszedł w konflikt z Komendantem Okręgu Wołyń Armii Krajowej, Kazimierzem Bąbińskim i negatywnie wpłynął na obronę ludności polskiej. W tym miejscu warto podkreślić, że był to konflikt, który miał swoje podłoże w poglądach politycznych obu przedstawicieli władzy, z których jeden był zagorzałym piłsudczykiem, a drugi zdecydowanie opowiadał się za opozycją czasów sanacji. Jeden z twórców legendarnej 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej, Tadeusz Klimowski, która „w nagrodę” za pomoc Armii Czerwonej, została przez nią rozbrojona, a żołnierze aresztowani lub siłą wcieleni do Ludowego Wojska Polskiego. To oczywiście nie wszyscy bohaterowie tej książki, ale to nie miejsce na wymieniane wszystkich nazwisk. Zapraszam czytelnika do sięgnięcia po tę książkę.

Autor, po raz kolejny udowodnił, że potrafi znakomicie przedstawić trudny temat, jakim są stosunki polsko-ukraińskie w czasie II wojny światowej. Potrafi dotrzeć do ciekawych źródeł historycznych i zainteresować tematem czytelnika. Gorąco polecam