Dziwna Kamienica | Autor: Tadeusz Dołęga Mostowicz

  Tadeusz Dołęga-Mostowicz to postać, którą z pewnością wielu kojarzy. Kto nie znałby wszak Nikodema Dyzmy i  jego brawurowej kariery, a to przecież znak rozpoznawczy tego autora. Mało kto jednak wie, że zanim Tadeusz Dołęga-Mostowicz zyskał popularność i wszedł za sprawą swoich wielkich i rozpoznawalnych tytułów tj. chociażby dodatkowo jak „Znachor”, czy „Profesor Wilczur” swoją pisarską drogę rozpoczął od zacznie mniejszej formy, jaką niewątpliwie były felietony.

„Dziwna Kamienica. Warszawa dwudziestolecia międzywojennego” to właśnie zbiór takiej krótkiej formy, w której jak widać, Autor czuł się równie dobrze jak w kreowaniu pełnowymiarowych powieści. Teksty publikowane niegdyś przez młodego Dołęgę -Mostowicza, nabierającego szlifów dziennikarskich jako felietonista dziennika „Rzeczpospolita” obejmujące lata 1925-1929, stały się dostępne dla szerszego grona czytelników za sprawą ich opublikowania, w ramach przybliżania spuścizny autora przez Wydawnictwo Dialog.

Lektura tych stosunkowo czasem mniej, czasem bardziej obszernych tekstów dowodzi, że Tadeusz Dołęga-Mostowicz miał nie tylko ogromną zdolność nawiązywania rozmowy z bohaterami swoich felietonów, potrafił wczuć się w ich emocje, zadawać trafne pytania, czytać emocje swoich rozmówców, ale też uważnie ich słuchać. Dzięki temu tworzone przez niego tekstu mają dziennikarski pazur, ale i świetnie oddają emocje warszawskiej ulicy w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Autor zatem z równym taktem indagował ulicznych sprzedawców gazet, czyścicieli butów, sędziów pokoju stojących na straży prawa, czy też wybitne tuzy stołecznej elity, o czym świadczą dwa międzypokoleniowe wywiady przeprowadzone przez dziennikarskiego podrostka z Aleksandrem Krausharem – szanowanym adwokatem, ale i utytułowanym literatem, czy z Władysławem Krogulskim – czynnym aktorem, ale i kompozytorem i krytykiem teatralnym od lat związanym z Warszawą.

 Co do tematyki podjętej w felietonach ujętych w zbiorze, to jak widać Tadeusza Dołęgę – Mostowicza interesowała każda możliwa sfera życia dotycząca syreniego miasta. Od wrażeń kulturalnych, których Autor poszukiwał chociażby w warszawskich rewiach, teatrzykach, czy na organizowanych balach, po zgłębianie problemów społecznych jak chociażby galopująca w dwudziestoleciu drożyzna, przez odwiedzenie Mennicy Polskiej w poszukiwaniu wzorów polskich monet, przez zgłębianie tajników wysokich cen w podwarszawskich kurortach i utrzymujących się zwyżkach kosztów uzyskania paszportów zagranicznych, czy wreszcie problemów z wysokością bieżących opłat za wodę, nowo nakładanych przez magistrat podatków, czy ilości spożywanego przez warszawiaków pieczystego. W tej materii z odrobiną humoru ukazany został również problem ryczących na każdym podwórzu jazgotu z gramofonów, czy głębi ukrytej w warszawskiej piosence, którą Mostowicz rozkłada na czynniki pierwsze dopatrując się tego, co podmiot liryczny songów stolicznych miał na myśli. Niezwykłą wrażliwością na problemy społeczne wykazał się zaś autor opisując swoją wizytę w Instytucie dla dzieci niesłyszących i ociemniałych, która wywarła na nim ogromne wrażenie.

Odrębną grupę tekstów stanowią te felietony, które zaangażowane są politycznie i prawnie. Tu szczególnie ciekawe, zwłaszcza w kontekście współcześnie pojawiającego się pomysłu reformy wymiaru sprawiedliwości i powrotu do instytucji sędziów pokoju, warto sięgnąć po spojrzenie na tę funkcję z czasów, kiedy wiodła ona swój prym. W warstwie prawnej, Mostowicz nawet pokusił się o zbadanie statystyki przestępczości w ówczesnej Warszawie i jej źródeł indagując na tę okoliczność sędziów stołecznej judykatury. Miłośnikom politycznych treści z pewnością przypadną do gustu te testy zawarte w zbiorze, które traktują o ówczesnym rozkładzie sił politycznych w stolicy widocznym zwłaszcza w wyborach do warszawskiego samorządu, czy wreszcie odniesień do politycznych animozji, spersonifikowanych w tytułowej „Dziwnej Kamienicy”.

Przedstawiony wybór tekstów to nie tylko niezwykle interesujący obraz minionych lat, co z historycznego punktu widzenia stanowić będzie rarytas dla wszystkich miłośników historycznych odniesień, ale również majstersztyk dziennikarskich umiejętności, które mimo krótkiej formy pokazują kunszt literacki Autora. Jeśli zatem chcielibyście poznać zupełnie inną odsłonę twórczości Tadeusza Dołęgi-Mostowicza serdecznie polecam Wam tę literacką podróż do Stolicy dwudziestolecia międzywojennego.