Jeżeli T=0 | Autor: Italo Calvino

 Italo Calvino to wyjątkowy twórca, unikatowy, wybitny. Nie trudno więc założyć, że rzeczy, które wyszły spod jego pióra też będą takowe, a co najważniejsze wymykać się będą łatwej klasyfikacji. „Jeżeli t=0” jest najlepszym tego przykładem, bo nie dość, że sama w sobie jest dziełem najłagodniej mówiąc niełatwym w odbiorze, eksperymentalnym, to dodatkowo trudno jest traktować ją jako typy tekst Italo Calvino. Z całą pewnością można ten zbiorek tekstów określić mianem książki granicznej, świadectwem, jak określiła go jego tłumaczka w posłowiu do niniejszego wydania, płynnego przejścia od fazy opowieści fantastyczno – naukowych do fazy utworów spod szyldu literatury eksperymentalno – kombinatorycznej. W omawianym zbiorku Autor zdaje się testować i zapowiadać specyficzne rozwiązania i możliwości fabularne, po które sięgnie w kolejnych swoich tekstach prozatorskich.

Na tomik „Ti con zero” składa się jedenaście opowiadań, pisanych w latach 1966 – 1967, które układają się w wyraźny tryptyk. Pierwszą część tworzą teksty, które można mianem opowieści kosmikomicznych (pod takim zresztą tytułem zostały zamieszczone wszystkie teksty Calvino w podobnym klimacie, także te, które teraz w końcu wydano jako osobną książkę). W tekstach tych stara się Autor wyjść poza perspektywę antropomorficzną, choć sam przyznaje, że ludzka wyobraźnia jest zwyczajnie na nią skazana. Nie przeszkadza mu to naturalnie bawić się z czytelnikiem, zapraszać go gry typowej dla wszystkich twórców literatury posmodernistycznej.

Część druga, na którą składają się teksty zebrane w rozdziale zatytułowanym „Priscilla”, to monologi bytu jednokomórkowego, który opowiada o podziale somatycznym oraz bytu wielokomórkowego, który opowiada o podziale redukcyjnym jądra. W tej część rozpadowi ulega także język – pisze w posłowi tłumaczka – długie meandryczne zdania, pozornie rozchwiane i nieporadne, naśladują wykluwającą się świadomość bytu jeszcze nie do końca uformowanego, którego narracja niby utyka, kuleje, jąka się, balansuje na linie, ale jest doskonale zorkiestrowana.

W końcu mamy część trzecią, którą rozpoczyna utwór zatytułowany jak cały zbiorek. Tytułowy i jak się zdaje kluczowy dla właściwego odbioru całości zebranej pod pozornie osobliwym tytułem „Jeżeli t = 0”. Punktem wyjście tej ze wszech miar filozoficznej opowiastki jest jeden ze słynnych klasycznych paradoksów, a mianowicie paradoks Zenona z Elei. Protagonista mierzy z łuku do lwa gotowego do skoku.

„W „Jeżeli t = 0” starałem się – wyznał sam Autor w jednym z ostatnich swoich wywiadów w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku– zobaczyć czas z taką samą wyrazistością, z jaką postrzegamy przestrzeń. Każda sekunda, każdy jej ułamek są tu całym światem. Wyeliminowałem wszystko, co było przedtem i co mogło być potem, koncentrując się na konkretnej chwili z zamiarem ujawnienia jej nieskończonego bogactwa.

Faktycznie więc dostajemy utwory, które w istocie są powiastkami filozoficznymi opakowanymi niejako w formę przypominającą do złudzenia zadanie matematyczne, co zresztą ewidentnie może sugerować już sam tytuł omawianego zbiorku. Zbiorku tekstów wymagających, ale jednocześnie szalenie inspirujących. Zbudowanych z imponującą logiką w matematycznym porządku, nie pozbawionych jednak duchowej głębi, charakterystycznej dla utworów, których twórcy posługując się abstrakcyjnym sposobem myślenia, pochylają się nad osobliwymi splotami ludzkiej egzystencji w otaczającym nas świecie, rządzącym się nie zawsze uchwytnymi prawami.

Rzecz zdecydowanie nie każdego i pewnie nie na pierwszy kontakt z bogatą twórczością włoskiego pisarza i eseisty, którego utwory wciąż budzą żywy odbiór i zaskakują swoją ponadczasową świeżością i oryginalnością. Czytelnik gotowy na wyzwania i eksperymenty z całą pewnością nie będzie rozczarowany i zostanie z tymi z tekstami na dłużej, bo z całą pewnością nie jest to literatura jednorazowego użytku.