Straszydła Na Co Dzień | Autor: Karel Michal

 Nie ma najmniejszych wątpliwości, że zbiór opowiadań Karela Michala to rzecz absolutnie wybitna i ponadczasowa. Czytelnicy „Nie ma” Mariusza Szczygła, który poświęcił sporo uwagi autorowi Straszydeł w swojej książce mają tego świadomość, cała reszta ma okazję, by u źródła się o tym przekonać. Nie wyobrażam sobie bowiem, by ktoś nie chciał sięgnąć po ten kapitalny zbiór i nie wracał do niego później wielokrotnie.

Te opowiadania cieszą na wielu poziomach, choć pozornie określnie „cieszą” wydawać się może chybione, bo refleksja na temat ludzkiej kondycji nie jest w nich zbyt optymistyczna, trudno jednak oprzeć się ich nieodpartemu czarowi. Autor po mistrzowsku porusza się w pisarskiej materii, każde z opowiadań to literacka perełka dopracowana w najdrobniejszych detalach, od formy, poprzez rozwiązania fabularne poprzez postaci, przede wszystkim tytułowe straszydła.

Straszydła owe to nie tylko wydawałoby się ograne zjawy snujące się po krużgankach zabytkowych obiektów, których zadaniem jest przyciąganie uwagi i upiększanie prozaicznych historii z przykurzonych już nieco czasów, ale przede wszystkim zupełnie nowy bestiariusz jakiego nie powstydziłby się współczesny twórca literatury fantasy. Okazuje się, że rzeczonym straszydłem może być także całkiem zdawałoby się prozaiczny martwy czarny kot. W kreacji niesamowitych postaci jest Michal niekwestionowanym mistrzem, czuć tutaj wyraźnie wrażliwość, dla której formacyjne okazały się młodzieńcze lektury tekstów braci Grimm czy bardziej nawet Andersena. Z duńskim twórcą dzieli niewątpliwe Autora Straszydeł podobna czułość z jaką podchodzi do życiowych outsiderów i przepojony smutkiem nastrój.

Z posłowia tłumaczki Doroty Dobrew dowiadujemy się, że Autor popełnił samobójstwo i że według słów jego życiowej partnerki były głęboko rozczarowany ludzkością. Każde z opowiadań zdaje się idealnie potwierdzać tę diagnozę, choć trzeba stanowczo zaznaczyć, że klucz biograficzny wcale nie jest konieczny, by odnaleźć w tych utworach głęboki i ponadczasowy sens, ba, zdają się nawet zapraszać do tego, by opowiedziane w nich historie przefiltrować przez własną wrażliwość, by samemu skonfrontować się z wyzwaniami, jakie stawiają tytułowe straszydła bohaterom każdego z opowiadań. Miarą dobrej literatury jest bowiem między innymi to, ile miejsca pozostawia dla czytelnika, a zaproszeniu Karela Michala nie sposób się oprzeć. Tym bardziej, że każde o opowiadań pomieszczonych w tomiku „Straszydła na co dzień” skrzy się także nieoczywistym, ale jednak humorem.

Wydawać się to może dość karkołomne w kontekście tego, co zostało wyżej napisane, ale faktycznie jest tak, że zwyczajnie trudno nie uśmiechać się czytając te historie, a czasem nawet nie parsknąć śmiechem. Coś takiego jest bowiem w kulturze, klimacie i wrażliwości naszych południowych sąsiadów, że nawet o rzeczach wydawałoby się śmiertelnie poważnych, wzniosłych i głęboko egzystencjalnych potrafią opowiadać z niezwykłą lekkością, dystansem i właśnie tym, co zwykliśmy określać mianem czeskiego humoru. Niniejszy zbiór to prawdziwa perła tego typu literatury i nieskończone wyrazy uznania należą się wspomnianemu już na wstępie Mariuszowi Szczygłowi i jego wydawnictwu Dowody na istnienie, że propagują w naszym smutnym jednak i przytłoczonym martyrologią kraju tak wspaniałą literaturę.

Warto na koniec wspomnieć, że Autor pisał swoje opowiadania w szarych latach 60-tych ubiegłego stulecia i lektura ich pozwala nam zaczerpnąć trochę wiedzy na temat życia mieszkańców Czechosłowacji sprzed obalenia komunizmu i podziału kraju na dwa suwerenne demokratyczne państwa. Trzeba jednak raz jeszcze wspomnieć i stanowczo zaznaczyć, że umiejscowienie tych tekstów w konkretnej historycznej rzeczywistości absolutnie nie wpływa na ich ponadczasowy i uniwersalny charakter.