Najbardziej Niebieskie Oko | Autor: Toni Morrison

 „Najbardziej niebieskie oko” to literacki debiut Toni Morrison - wykładowczyni literatury amerykańskiej, eseistki i powieściopisarki, pierwszej czarnoskórej autorki uhonorowanej Nagrodą Nobla, znanej niewątpliwie najbardziej ze swojej głośnej powieści „Umiłowana”. Morrison w pełni świadomie i konsekwentnie wszystkie swoje powieści poświęciła życiu Afroamerykanów w Stanach Zjednoczonych, zarówno w dawnych czasach niewolnictwa, jak i w tych bardziej współczesnych. Tak jest i w przypadku tej książki.

Główną bohaterką powieści jest jedenastoletnia Pecola – ciemnoskóra, a może należałoby powiedzieć czarnoskóra dziewczynka, bo odcień karnacji, jak się dowiadujemy, nawet wśród Afroamerykanów ma ogromne znaczenie. Zatem Pecola ma niezwykle czarną, niezbyt urodziwą twarz, do tego zapracowaną, chłodną emocjonalnie matkę i ojca alkoholika. Wychowuje się w biednej, pełnej przemocy rodzinie. Od pierwszego dnia życia płynie do niej komunikat, że jest brzydka, zbyt czarna, a w związku z tym nic nie warta. Co ważne, nie tylko od białych, ale w głównej mierze od rodziców, ciemnoskórych sąsiadów, rówieśników, przechodniów… od wszystkich. Cicha przemoc, bezkrwawe prześladowania niszczą dziewczynkę każdego dnia.

Pecola niemal do utraty tchu marzy o niebieskich oczach i modli się nieustannie o oczy najbardziej niebieskie na całym świecie. Uważa, że Bóg mógłby to uczynić, co odmieniłoby jej ciężki los, zapewniło miłość i akceptację. Sprawiłoby, że nikt wtedy nie zauważy jej czarnej skóry. Ogląda filmy z jasnowłosymi, ślicznymi dziewczynkami i im bardziej nimi się zachwyca, tym bardziej nienawidzi siebie. Tymczasem niskie poczucie wartości, bieda i brak akceptacji to nie jedyne i nienajgorsze nieszczęścia, które los jej uszykował, o czym rychło się przekonamy. Jak sama autorka zauważa - ostatnim stadium rasizmu, przemocy i wszelkich nierówności jest stan, w którym ofiara nienawidzi samej siebie i czuje, że w pełni zasługuje na nienawiść, która ją dotyka. Co za tym idzie, sama zamienia się w swojego prześladowcę i żyje w przekonaniu, że zasługuje na wszystko, co najgorsze, dla samej siebie nie mając litości. Odrzucenie staje się rzeczą zasadną i bezspornie słuszną.

Siła, z jaką poraża nas nieszczęście małej Pecoli, beznadzieja jej egzystencji i brak szans na lepsze życie są tak wielkie, że autorka świadomie nie oddała głosu dziewczynce, bo może nie znieślibyśmy pełni jej cierpienia. Poznajemy ją więc poprzez historię jej matki i ojca, a są to kolejne tragiczne losy, dzięki którym zaczynamy rozumieć, co to znaczy urodzić się w złym czasie, miejscu i w złej skórze. O Pecoli opowiadają nam też jej koleżanki, choć nawet ich dobro i szczere serca niczego nie są w stanie naprawić.

„Najbardziej niebieskie oko” to przejmujące studium niewinnego życia od razu skazanego na upadek. To drastyczny i bezlitosny obraz sztafety nieszczęść przekazywanych sobie z pokolenia na pokolenie oraz bardzo wnikliwe spojrzenie na siłę niesprawiedliwości i zakorzenionych głęboko, niszczących stereotypów. A wszystko to opakowane w piękny, choć niepozbawiony naturalizmu i brutalności język. To bogactwo i złożoność czarnej kultury, jej piękno i cierpienia. To poetycki wręcz kunszt literacki Toni Morrison i niezwykła zdolność snucia historii w sposób mocno i boleśnie chwytający za serce. Bez jej książek nie sposób zrozumieć, co dzieje się w czarnych amerykańskich sercach i z czym muszą się one zmagać od setek lat. Gorąco polecam Waszej uwadze tę niezwykle ważną i piękną powieść.