Wersja dla osób niedowidzących
Michał Lipka
- Z serią „Wehikuł czasu” dotąd było trochę tak, że omijała często najważniejsze dzieła najważniejszych autorów, skupiając się na rzeczach mniej znanych. Wcale nie mniej przy tym poznania wartych, ale jednak mniej znanych. Owszem, publikowano takie legendy, jak „Wieczna wojna” czy „Kwiaty dla Algernona”, ale były to raczej wyjątki. Kiedy wydano tom poświęcony Dickowi, nie było w nim „Czy androidy śnią o elektrycznych owcach” ani „Ubika”’ tylko opowiadania. Gdy wydano Arthura C. Clarke’a to zaserwowano nam nie „Odyseję kosmiczną” a „Drzwi do lata”. Gdy w kolekcji gościł Frank Herbert to nie z „Diuną”, a z „Rojem Hellstroma”. Ale teraz widać zmianę. W tym tomie dostajemy właściwie opus magnum George’a Orwella, w kolejnych dwóch zapowiadanych zaś czekają na nas dwie części „Odysei kosmicznej”. Na razie jednak wróćmy do „Roku 1984”. Tej powieści chyba nikomu przedstawiać nie trzeba. Ale jeśli jakimś cudem jeszcze nie znacie tego arcydzieła literatury, teraz macie doskonałą okazję nadrobić ten błąd.
Zawitajcie do Oceanii roku 1984. Tutaj swobodne myślenie jest uznawane za zbrodnię, ludzie są zniewoleni, kłamstwo zostało zinstytucjonalizowane, a nad wszystkim czuwa Wielki Brat. Właśnie w takim świecie żyje Winston Smith, człowiek jakich wiele, który pewnego dnia postanawia się zbuntować. Zakochany w pięknej Julii, marzący o wolności mężczyzna podejmuje nierówną walkę z systemem…
Nie wiem czy jestem wielki fanem dystopii, ale poznałem wszystkie najważniejsze z nich, od „Nowego wspaniałego świata”, przez prozę Dicka, na „Atlasie zbuntowanym” skończywszy. Jeśli chodzi o prozę traktującą o zmaganiach ludzi z machiną wielkiej instytucji, która mieli każdego w swoich trybach, zniewoleniu względem siły wyższej i tym podobnych, antyutopijnych kwestii, największym dokonaniem pozostanie dla mnie „Proces” Franka Kafki. I pewnie nie byłby jedyny, co nie zmienia faktu, że legendarna powieść Orwella to prawdziwe arcydzieło w swoim gatunku, którego nie sposób nie docenić. I jednocześnie ponadczasowy utwór, tak samo aktualny teraz, jak i w 1949 roku, kiedy debiutował.
Co decyduje o tym, że „Rok 1984” to powieść robiąca tak wielkie wrażenie? Wszystko dzięki zaangażowanej treści, wyśmienitemu stylowi, głębi, przesłaniu, ambicji – czyli tym rzeczom, których współczesnej literaturze tak bardzo brakuje. Jest tu też wiele świetnie uchwyconego życia, niezmiennych prawd, obyczajowości, spraw bliskich każdemu czytelnikowi i wielkiej siły wizji. Do tego odczytywanie powieści w dużej mierze, jak zawsze, zależy od doświadczeń i przekonań czytelnika, jednak podstawowe fakty pozostają tu niezmienne i przesłanie autora uderza w nas z wielką siłą. I, owszem, nie jest to powieść dla każdego – żadne wielkie dzieło takie nie jest, bo do wielkości trzeba dojrzeć – niemniej każdemu warta polecenia.
Nie znacie? Sięgnijcie koniecznie, zanim ktoś się o tym dowie. „Rok 1984” to jedno z tych dzieł, które znać po prostu trzeba.
