Wyklęta Córka Kubiaków | Autor: Marta Konarzewska

Matka – uznana scenografka teatralna, ojciec – Tadeusz Kubiak, poeta liryczny i satyryczny, autor wierszy dla dzieci i dorosłych. I jakby to nie wystarczało, do tego zacnego grona należy także stryj Zygmunt: tłumacz, znawca kultury antycznej, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego, autor kultowej już Mitologii Greków i Rzymian. Nic dziwnego, że opracowanie, ogarnięcie całości i wielości biografii, a także specyfiki środowiska artystycznego od lat pięćdziesiątych po współczesność XXI wieku zajęło ponad pięćset stron. Do tego fragmentu oryginalnych tekstów, relacji, dokumentacji fotograficznej, spostrzeżeń i komentarzy Marty Konarzewskiej. I tutaj ciekawa sytuacja, bowiem punktem wyjściowym miała być rozmowa. Główną bohaterką Małga. Tymczasem to autorka książki rości sobie prawo autorytetu w sprawie poruszanych zagadnień. Narzuca wolę i tropy interpretacyjne tekstów samej Kubiak. To już nie jest biografia, czy wywiad. To niebezpieczne ocieranie się o nadinterpretację albo wręcz manipulację.

Marta Konarzewska, kolejna mocna osobowość, również związana z teatrem i filmem, pisząca scenariusze i współpracująca z wieloma reżyserami, do tego polonistka i redaktorka literacka, podjęła się konfrontacji z górą lodową. Finał znalazł miejsce w sądzie, bowiem po pierwszej edycji tekstu „Wyklęta córka Kubiaków” i ugodzie, ostateczny kształt zyskał obecną formę: „Małga córka Kubiaków”. Nie każdy biograf musi czuć sympatię do obiektu swojej pracy, choć to na pewno pomaga. Z drugiej strony grozi brakiem obiektywizmu, dystansu. Niemniej jednak sposób, w jaki Konarzewska potraktowała swoją rozmówczynię, może dziwić. Na pewno nie szokować, bo obie panie słyną ze skandali, ale brakuje w tym autentyczności. Wszystko jest jedną wielką kreacją. Tylko czyją? No właśnie trudno rozstrzygnąć. Nie ułatwia tego sama kompozycja książki przypominająca przypadkowo zestawione teksty (wyróżnione zmienną czcionką), a nawet strumienie świadomości nawiązujące do technik powieściowych w stylu Jamesa Joyce’a.

Na pewno główną cezurą nie jest chronologia, choć z pozoru rozdziały układają się w sekwencje: lata 1949 – 1958, 1943 – 1956, 1956 – 1958, 1958 – 1960, 1960 – 2007, 1961 – 1968. To część pierwsza. A w drugiej: 1969 – 1979, 1968 – 2001 oraz lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte. Jest też część trzecia, dotycząca dziedzictwa. Najbardziej może zwariowana, w której przewijają się nazwiska tuzów z dwudziestolecia międzywojennego: skandalistki Ireny Krzywickiej, czy Witolda Gombrowicza, ale także linki z profili fejsbukowych. Wszystko w ramach „Polskiej kroniki medialnej i literackiej”. Trzeba być naprawdę interdyscyplinarnym humanistą, by płynnie i bez wysiłku (to kluczowe słowo) przechodzić między tymi różnymi płaszczyznami czasowymi, połączyć poezję Baudrillarda z Tomaszem Manem i obrazem Ofelii J. E. Millaisa. Karkołomne wyzwanie, a jest ich w tej publikacji mnóstwo.

I czasem (często) biedny czytelnik niestety nie może za tym wszystkim nadążyć. Tym, bardziej, że styl komentarzy Konarzewskiej stoi na dużo niższym poziomie niż samej Kubiak. Co więcej, stosując nowomowę rodem z Barei: zawartość Kubiak w Kubiak to kwestia sporna. Ostateczne słowo zawsze musi należeć do Konarzewskiej. Ta maniera męczy, choć sama książka to prawdziwe bogactwo informacji. Kolorowa pocztówka (miejscami podkoloryzowana) z życia nieprzeciętnych ludzi, ich wzajemnych relacji. Uderza w niej ekstremalny ekshibicjonizm. Ze wspomnień wyłania się chaos, balansowanie na granicy sacrum i profanum z przewagą (zawsze) ku „złej stronie mocy”. Wszystko jest kreacją. I to zarówno ze strony Małgorzaty Kubiak, jak i Marty Konarzewskiej. Jako książka eksperymentalna – ciekawe doświadczenie, ale wymagające dużego skupienia i doświadczenia czytelniczego.