Maciej Wójcik
- Losy uczestników polskich zrywów narodowowyzwoleńczych, stanowią często bardzo dobre źródło ukazujące ewolucję myśli niepodległościowej, perspektywę minionych pokoleń na problemy wypełniające ich egzystencję. Życiorys każdej osoby biorącej udział w powstaniach (listopadowe, styczniowe, wielkopolskie, itd.), wypełniających polską historię, staje się elementem większej układanki, umożliwiającej entuzjastom historii na budowanie szerszej panoramy minionych dni. Książka autorstwa Michała Haykowskiego pt. „Henryk Bukowski. Imię żyje nadal” pełni właśnie funkcję kolejnego elementu umożliwiającego zrozumienie dziejów narodu polskiego.
Henryk Bukowski był jednym z uczestników nieudanego powstania styczniowego, urodzonym w 1830 roku w szlacheckiej rodzinie. Kolejne etapy życia Bukowskiego wiązały go z takimi miejscami jak Moskwa (zdobył tam wykształcenie) oraz Sztokholm, gdzie osiadł i skupił się na prowadzeniu antykwariatu oraz pracy intelektualnej. To właśnie osiedlenie się w Szwecji stanowi główny temat książki, ponieważ to właśnie dzięki temu okresowi, Bukowski dał się poznać, jako wybitny intelektualista, mecenas polskie kultury i sztuki na obczyźnie, przyjaciel polskiego muzeum w Rapperswilu i innych instytucji kulturalnych (również znajdujących się na ziemiach polskich). Autor przedstawia także dzieciństwo i młodość polskiego patrioty, którą spędził w Poniewieżu, prezentujący przy tym ciekawy rys historyczny i kulturowy ówczesnej Litwy, będącej niegdyś nieodłączną częścią Rzeczpospolitej. Olbrzymią zaletą biografii napisanej przez Henryka Haykowskiego jest dbałość o opisów i wyjaśnień szczegółów związanych nie tylko z historią rodzinną Bukowskiego, powstania styczniowego, ale również relacji międzynarodowych w Europie w XIX w., aspektów militarnych, religijnych.
Pewien problem stanowi zakwalifikowanie biografii Henryka Bukowskiego. Mamy tutaj do czynienia z wartościową książką zdobioną ciekawymi ilustracjami oraz fotografiami, zapewniającymi czytelnikowi lepsze zrozumienie i wyobrażenie przedstawionych realiów historycznych. Dzieło Haykowskiego napisanie jest przystępnym i zrozumiałym językiem, zapewniającym radość z czytania amatorom historii jak i specjalistom przyzwyczajonym do trudnej, naukowej terminologii. We wstępie autor wskazuje źródła, z których korzystał podczas pisania książki, opisuje problemy, z jakimi zetknął w trakcie swoich badaniach biograficznych, analizy i interpretacji źródeł. Mimo to, brak jakiegokolwiek spisu bibliograficznego, przedstawiającego wykorzystaną literaturę przedmiotu i podmiotu, co może nie odpowiadać dociekliwym czytelnikom zwracającym uwagę na metodologiczne detale.
Pewną drobną rekompensatę może stanowić zamieszczony na końcu książki rodowód Henryka Bukowskiego, (co zadowoli fanów genealogii) i spis źródeł wykorzystanych zdjęć, ilustracji. Historyczni puryści zwrócą z pewnością uwagę na fakt, iż w pracy poświęconej życiu Bukowskiego mało jest przypisów bibliograficznych wskazujących źródła wiedzy z jakich czerpał autor w trakcie pisania danego fragmentu. W ostatecznym rozrachunku recenzowana książka może zostać zakwalifikowana jako praca o charakterze popularnonaukowym, która w niektórych momentach aspiruje do miana biografii naukowej, z pewnością biografia autorstwa M. Haykowskiego, mogłaby nosić takie miano, gdyby autor zastosował się do wyżej wymienionych uwag.
Książkę tą z czystym sumieniem można polecić osobom zaintrygowanym historią myśli i kultury polskiej, losom polskich emigrantów tworzących patriotyczną elitę, która organizowała się również w innych państwach, na innych kontynentach. W pewnych momentach biografię Bukowskiego można czytać niczym powieść dzięki sprawnemu językowi autora i wykorzystaniu cytatów pochodzących z korespondencji bohatera opracowania.