Sklep Potrzeb Kulturalnych – Po Remoncie | Autor: Antoni Kroh

Antoni Kroh to miłośnik Tatr i Podhala, który podzielił się swoimi wspomnieniami z tego regionu. Jako chłopiec spędził tam kilka lat dla podreperowania zdrowia, chodził do szkoły z miejscowymi dziećmi w Bukowinie Tatrzańskiej. Może właśnie to, że poznawał ten region od dziecka i poprzez dzieci spowodowało, że ma do góralszczyzny sporo zdrowego dystansu. W jego wspomnieniach domy górali nie są zdobione rzeźbieniami, pełne drewnianych sprzętów i obrazków wiszących na ścianach, lecz podobne do innych wiejskich domów, z modnymi w danej epoce meblami i coraz nowocześniejszymi sprzętami gospodarstwa domowego ułatwiającymi jego funkcjonowanie. Podobnie stroje góralskie, nawet te w zespołach folklorystycznych dalekie są od wyobrażeń „ceprów”, czyli ludzi z nizin. Samo wyrażenie „ceper” ma według autora wydźwięk bardzo pejoratywny wśród górali i raczej powinno się go unikać, by nie budzić wzgardy wśród mieszkańców Podhala.

Autor dobrze poznał mentalność górali, mieszkając między nimi jako osoba obca, z zewnątrz, a jednak żyjąca ich życiem. Rozumie ich, potrafi też rozróżnić niuanse ich stosunku do ludzi spoza regionu. Wrócił tam jako dorosły człowiek i pracował w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem, dokumentując ludową kulturę i sztukę. Bardzo ciekawe jest starcie jego zdroworozsądkowej wiedzy z historyczną miłością do góralszczyzny rodem z czasów Witkiewicza. Antoni Krohn miał do czynienia nie tylko z wybranymi przedstawicielami Podhala, którzy byli przewodnikami, musieli mieć więc siłę, spryt i umiejętność zabawiania turystów rozmową, ale też i ze zwykłymi gazdami, nie zawsze grzeszącymi rozumem czy zdrowym rozsądkiem. Autor opowiada o tym i „odbrązowuje” patetyczny obraz Podhala w lekki, zabawny i pełen dystansu sposób. Rozprawia się też z takimi legendami, jak skok na nartach z kolejki na Kasprowy Wierch podczas drugiej wojny światowej. Pokazuje też, jakie było źródło większości „ludowych” obrazków malowanych na szkle i dla kontrastu przedstawia prawdziwą ludową artystkę, Bronkę, autorkę unikatowych góralskich ściegów na swetrach i rękawicach i jej problemy z uznaniem własnych dzieł.

Jednym z najważniejszych wydarzeń współczesnych była wizyta Jana Pawła II w Nowym Targu w 1979 roku i wielka msza na lotnisku, na potrzeby której zbudowano drewniany ołtarz z darów od miejscowej ludności. I tu autor rozprawia się z kolejną legendą, błyskawiczną rozbiórką tego ołtarza. Nie chodziło tu o prosty przekręt i zgarnięcie drewna na budowę domku przez dygnitarzy. Władza wtedy bardzo się bała reakcji tłumu i miejsc, gdzie by się mógł gromadzić – kontekst autor wytłumaczył dość dokładnie i zgodnie z ówczesnymi realiami.

Jest to drugie wydanie wspomnień, poprawione (dlatego „po remoncie”) i – jak wyjaśnia autor – pozbawione zabawnych sytuacji związanych z Muzeum Lenina w Poroninie, które podobno już „trącą myszką”. Trochę szkoda, bo nowi czytelnicy pewnie by się tym tematem zainteresowali. Autor wspomina też o dylematach związanych z tytułem – trudno nie widząc okładki domyślić się, że książka jest o Podhalu i to napisana w nieco przekorny sposób. Jasna sytuacja z tytułem pewnie przyciągnęłaby więcej czytelników. Kto już dotrze do „Sklepu potrzeb kulturalnych”, dowie się, skąd ten tytuł, co to był za sklep i poczyta o tym, jak to naprawdę jest z tymi góralami. Najlepsze są początkowe wspomnienia, z dziecięcych lat a ten obraz, z przymrużeniem oka udziela się czytelnikowi w całej książce i zainteresuje nie tylko miłośników Podhala.