Brudne Czyny | Autor: Marek Hłasko

„Brudne czyny” wydane w 1964 roku, czyli pierwsza książka napisana przez Marka Hłaskę w Izraelu, w zamierzeniu autora miała być dziełem które utoruje mu drogę do kariery na zachodzie. Choć los nigdy nie była dla „proletariackiego księcia” łaskawy i książka nie odniosła sukcesu na świecie nadal jest to jedna z najciekawszych pozycji w jego dorobku i utwór będący fundamentem pod jego dalszą izraelską i imigrancką twórczość.

Akcja powieści rozgrywa się w Hajfie, która opisana zostaje swojej bardzo ciemnej strony. W dokuczliwym skwarze w cieniu i w słońcu, za dnia jak i w nocy skorumpowani policjanci, prostytutki i alfonsi dokonują i doświadczają aktów podłości i bezprawia. W tym mieście nikt nie ma czystego sumienia a każdy ma za sobą trudną i traumatyczną przeszłość. Tutaj brudne są nie tylko czyny, ale nade wszystko brudni są ludzie.

Główny bohater książki to Abakarow – Rosjanin, były lotnik i weteran wojenny a obecnie alfons i oszust. Bohater tak samo jak autor w tamtym czasie jest doświadczonym przez życie samotnikiem w obcym kraju. Jest to charakter typowy dla książek Hłaski: postać skazanego na wieczną porażkę i upadek zblazowanego twardziela, straumatyzowanego swoimi przeżyciami z wojny beznadziejnego pijaka. Jedynym co pcha Abarakowa do przodu jest jego pragnienie zemsty na osobie odpowiedzialnej za śmierć jego przyjaciela jednak w momencie, kiedy bohater jest jak nigdy wcześniej bliski dokonania upragnionej wendetty niespodziewanie w drogę wchodzi prawdziwa femme fatale: równie doświadczona życiem i równie nieszczęśliwa przebrzmiała na zachodzie aktorka filmowa - Katarzyna. 

Hłasko przedstawia interesujący obraz Izraela tamtych czasów. Większość społeczeństwa pamięta jeszcze II wojnę światową jednak każda z zupełnie innego punktu widzenia. Inaczej patrzą na nią doświadczeni okrucieństwem żydzi, inaczej Rosjanie, inaczej Polacy a zupełnie inaczej Niemcy. Każda z grup i każdy z ludzi tego pokolenia straceńców ma swoje wojenne doświadczenia których wpływ na psychikę autor w ciekawy sposób eksploruje. Wojna wyzuła z postaci powieści wszelkie człowieczeństwo i ludzie ci mogą dalej funkcjonować tylko dzięki alkoholowi i przemocy.

Pisanie Hłaski w „Brudnych czynach” często przywodzi na myśl filmowy scenariusz bądź dramat. Informacji o bohaterach dowiadujemy się poprzez ich dialogi, autor niezwykle rzadko zagląda bohaterom do głowy lub wyjawia czytelnikowi coś, poza tym co zostaje przedstawione w rozmowach. Dialogi i monologi bohaterów są napisane mistrzowsko i są jakby żywcem wyjęte ze starego kina noir. Przy opisach sytuacji lub miejsc autor nigdy nie pisze więcej ponad to co niezbędne, jego zdania są krótkie i bardzo rzeczowe, taki minimalistyczny styl nie każdemu musi przypaść do gustu jednak w mojej opinii szorstkość zdań idealnie koresponduje z wydarzeniami i atmosferą przedstawioną w powieści.

Na zakończenie pragnę wspomnieć jedynie jak żałuję, że Marek Hłasko nie został nigdy na szeroką skalę doceniony poza granicami naszego kraju, gdyż miał zadatki by stać się kultową postacią na mapie światowej literatury i zostać głosem tamtego pokolenia Polaków. „Brudne czyny” są niewątpliwe jedną z jego najlepszych powieści, gdzie autor udowodnił, że sprawdza się nie tylko jako kronikarz życia marginesu w Polsce Ludowej lat sześćdziesiątych, ale i jako głos wyobcowanych imigrantów z polski i nie tylko.  Powieść jest również solidną podstawą pod jego dalszą imigrancką twórczość w tym pod „Pięknych dwudziestoletnich” i moje ulubione „Drugie zabicie psa”.